Dział: Song Studies

Abstract: Artykuł przybliża badania nad piosenką (głównie kierunki i metody) prowadzone we Francji w ramach subdyscypliny określanej mianem la cantologie. Tekst pozwala dostrzec możliwe zapożyczenia oraz inspiracje dla polskiej szkoły studiów nad piosenką, a także wskazać argumenty za powołaniem takiej subdyscypliny badawczej w oparciu o doświadczenia badaczy znad Sekwany. Słowa klucze: piosenka francuska, la cantologie, badania nad piosenką

Dział: Song Studies

Abstract: Artykuł przedstawia propozycję nowego podziału dzieł sztuki w kręgu kulturowym. Dotychczas badacze z zakresu music studies posługiwali się podziałem hierarchicznym, sytuując poezję wyżej, zaś tekst piosenki niżej. Tym samym słowo „tekściarz” nabrało znaczenia pejoratywnego. W niniejszym szkicu opisana została możliwość zmiany tej konotacji oraz jej przyczyny. Poezja i tekst piosenki to zupełnie różne formy, które należy badać innymi metodologiami, stąd też propozycja oddzielenia obu sztuk i przypisania ich do oddzielnych grup kulturowych. Ponadto przedstawiona koncepcja pozwoliłaby także na rozwiązanie części problemów dotyczących nomenklatury w zakresie piosenkologii. Słowa kluczowe: piosenkologia, podział kultury, tekściarz, tekst piosenki, muzyka rozrywkowa

Dział: Song Studies

Abstract: Esej jest próbą ukazania paradoksalnej złożoności wizerunku artystycznego, ideologicznego i poniekąd charakterologicznego Boba Dylana w perspektywie analitycznej obejmującej niemal całą jego bogatą karierę. Po przedstawieniu sprzeczności między ambicjami artystowskimi a nuworyszowskimi, wyznaczającymi w istotnej mierze przebieg drogi życiowej i twórczej dawnego autora „Blowin’ in the Wind”, autor podejmuje próbę ich eksplikacji czy wręcz rozwiązania w kategoriach humanistyki poststrukturalistycznej (postmodernistycznej), której kluczowym wątkiem jest intertekstualność – fundamentalnie ważna dla zrozumienia fenomenu tego proteuszowo zmiennego artysty. Choć kojarzona głównie z folkiem czy folk rockiem, twórczość Dylana ma w istocie walor transgatunkowy, co potwierdzałoby postmodernistyczną, a także rockową tożsamość dawnego barda folkowego protestu. Słowa kluczowe: artystostwo arywizm folk-protest intertekstualność autokreacja

Dział: Song Studies

Abstract: Tematem studium są początki drogi twórczej Nicka Cave’a – jednego z najwybitniejszych artystów kultury rocka. Warto przyglądać się pierwszym albumom, pisać o debiutanckich płytach znakomitych artystów, ponieważ właśnie te początkowe dokonania są istotne, bo pokazują, jak rodziły się twórcze osobowości. Poza tym, jeśli debiutanckie krążki były wartościowe, ważne, bardzo dobre, czy wręcz genialne – tym bardziej należy o nich mówić. A często jest przecież tak, że tylko one w dorobku jakiegoś zespołu czy artysty coś znaczą, zostają w kulturze, podczas gdy pozostałe albumy są gorsze, mniej istotne, by nie powiedzieć, że zupełnie mało wartościowe. W przypadku Nicka Cave’a debiutancka płyta pod tytułem Door, Door, nagrana pod szyldem zespołu The Boys Next Door w czerwcu 1978 roku i styczniu 1979 r., wydana zaś w roku 1979, jest świetna, i chociaż autor Murder Ballads zupełnie zmienił stylistykę muzyczną oraz tekstową, to można ją uznać za równie ważne dokonanie, jak jego ostatnie krążki, czy w ogóle – wszystko, całość jego dorobku. Tezą studium jest myśl, iż dziś koniecznością staje się potrzeba interpretacji tekstów piosenek, jak największej liczby rozpraw o takim charakterze – to niemalże „imperatyw kategoryczny” wszystkich tych, którym na sercu leży refleksja nad tym terytorium kultury, jakim jest muzyka rockowa, czy w ogóle związki muzyki i słowa (bo przecież kiedy wiersz jest umuzyczniony, staje się piosenką). Być może za daleko idący będzie sąd, że po przewrocie performatywnym, kolejnym przewrotem w badaniach humanistycznych będzie song studies, ale coś jest na rzeczy. Właściwie mowa o song lyrics studies – rozważaniach o rolach, funkcjach, znaczeniach słów w piosenkach. Song lyrics studies byłyby takim postępowaniem badawczym, które traktuje tekst songu nie jako wiersz, lecz jako tekst piosenki, z całym zapleczem śpiewu, głosu wokalisty, nagrania / wykonania, muzyki, z naciskiem na świadomość aspektów performansów głosów i tekstów piosenek, nierozerwalnych oraz trwałych związków słowa i śpiewu, działania języka poprzez głos „pieśniarza”. Słowa kluczowe: cultural studies, sound studies, antropologia muzyki, popular music studies, rock music studies, song studies, song lyrics studies, kultura rocka, piosenka, piosenka rockowa, teksty piosenek, teksty piosenek rockowych, kontrkultura, druga połowa lat 70. XX wieku w muzyce rockowej, postpunk, debiuty płytowe, Nick Cave, język, język angielski, teoria literatury, poetyka, antropologia słowa, głos, śpiew, performanse głosów i tekstów songów.

Dział: Song Studies

Abstract: Artykuł przedstawia relację tożsamość wykonawcy – piosenka z perspektywy językoznawczej. Autorzy wskazują, że świadomy wybór wariantu brzmieniowego śpiewanego języka – w Big Fontaines D.C. to angielski z irlandzkim akcentem – może być istotnym elementem gry tożsamościowej nadawcy, komunikacji z odbiorcą, a także stanowić wartość dodaną do stosowanych środków muzycznych. Kluczowa dla skuteczności tego utworu jest kwestia dublińskiego akcentu Griana Chattena. Analiza socjolingwistyczna ujawnia jej złożoność: z trzech wariantów w realizacji tekstu Big pojawia się mieszanka tradycyjno-mainstreamowa. W efekcie mamy wrażenie autentyczności i dublińskości, ale również wpływu punk rocka. Pozwala to zbudować relację tożsamościową nie tylko na poziomie wspólnoty lokalnej oraz estetyki punka. Słowa kluczowe: dubliński angielski, Fontaines D.C., głos, muzyka popularna, punk, rock, socjofonetyka, tożsamość

Dział: Song Studies

Abstract: Tandem artystyczny Tadeusz Nalepa/Bogdan Loebl odcisnął mocne piętno na obliczu polskiej piosenki, jego utwory weszły do kanonu polskiej muzyki rozrywkowej. Szczególnym efektem kreacji artystycznej wydaje się blues, w którym ci dwaj wielcy indywidualiści, odnaleźli wspólny język artystycznej komunikacji. Stworzyli w tym gatunku niezwykle oryginalne i wartościowe utwory, rozpoznawalny idiom, trudny do naśladowania. Nie sposób analizować materii muzycznej i dokonań „Breakoutu” odartych z loeblowskiej frazy i na odwrót. Można pokusić się o ważkie tezy: Loebl i Nalepa wyodrębnili bluesa z rock 'n' rolla i bigbeatowej infantylnej estetyki, przenieśli gatunek w rejony twórczości awangardowej i korespondującej z dokonaniami zachodnich wykonawców. Wreszcie zdefiniowali jego stylistyczny charakter i ustanowili „próg” jakości, który był i pozostaje nadal wysoki. Słowa kluczowe: Blues, muzyka rozrywkowa Breakout, Nalepa, Loebl

Dział: Song Studies

Abstract: Artykuł podejmuje temat niejednoznacznych relacji i komunikacyjnych trudności między człowiekiem i Bogiem w wybranych tekstach Huberta „Spiętego” Dobaczewskiego, autora słów piosenek i wokalisty zespołu Lao Che. Interpretacji poddano przede wszystkim utwory z płyty Gospel z 2008 roku (Drogi Panie, Hydropiekłowstąpienie, Do syna Józefa Cieślaka), stanowiące reinterpretacje opowieści biblijnych. Lider grupy uwspółcześnia i „ucodziennia” znane z Pisma Świętego wątki, w specyficzny sposób kształtuje swoje teksty językowo, kładzie nacisk na humorystyczne zabiegi stylistyczne i treściowe, równocześnie pokazując, jak rozmijają się oczekiwania Boga wobec człowieka i człowieka wobec Boga. Słowa kluczowe: Lao Che, Gospel, Biblia, Hubert „Spięty” Dobaczewski

Dział: Song Studies

Abstract: W artykule zaprezentowana została twórczość piosenkowa Jarosława Janiszewskiego, tekściarza m.in. trójmiejskiej formacji Bielizna, którego teksty wyróżniają się na tle dokonań innych artystów sceny rockowej specyficznym językiem, duża dozą ironii, kpiny, sarkazmu. Autor tworzy teksty groteskowe, pełne kontrastów, zderzając patetyczne z zabawnym, metafizyczne z przyziemnym. Traktuje świat z dystansem, prowokując odbiorcę do myślenia, pozbawiając go odczucia komfortu, jaki dawałoby mu konwencjonalne ujęcie opisywanej problematyki. Janiszewski opowiada różne historie, snuje opowieści o ludziach, ich przypadłościach, dziwactwach, pragnieniach, tęsknotach, dramatach. Czasem przekracza granice realizmu, prowokuje, szydzi, bawi. Wymyślił sobie szczególny typ pisania tekstów, który na polskim rynku muzycznym nie ma wielu konkurentów. Słowa kluczowe: Jarosław Janiszewski, Bielizna, tekst rockowy, polska rzeczywistość

Dział: Song Studies

Abstract: Celem artykułu jest przedstawienie możliwości interpretacyjnych wynikających z czytania piosenki (jej poszczególnych wykonań) za pomocą kategorii performansu. Wykorzystana w ramach badań definicja tego pojęcia zaczerpnięta jest z teorii Richarda Schechnera, natomiast rozumienie rozmaitych aspektów performatywności piosenki opiera się zarówno na Schechnerowskich „pytaniach performatywnych” jak i rozpoznaniach Eriki Fischer-Lichte. Na przykładzie Jeszcze w zielone gramy Wojciecha Młynarskiego i różnych wykonań wspomnianego przeboju (m.in. aktorów i przyjaciół Teatru Ateneum, Macieja Maleńczuka, Darii Zawiałow) przybliżone zostają liczne możliwości „uchwycenia” tego wielokodowego gatunku pozwalające zarysować kształty i formy jego szerokiego społecznego funkcjonowania, a także relacji piosenka-społeczeństwo. Słowa kluczowe: piosenka, performans, muzyka popularna, społeczeństwo

Dział: Song Studies

Abstract: Wpływ pandemii koronawirusa na rzeczywistość powodował napięcia, które swoje odbicie znajdowały w masowych protestach, a te z kolei rodziły aktywność artystyczną. Jedną z form wyrażania buntu było spontaniczne tworzenie protest songów, a gatunek ten w 2020 roku stał się jednym z ważniejszych świadectw swojego czasu. Artykuł prezentuje liczne przykłady utworów powstałych w 2020 roku jako protest songi na tle wydarzeń politycznych swego czasu. Opisuje też najważniejsze cechy, jakie można przedstawić na podstawie analizy tej twórczości. Utwory te powstawały, aby wyrazić sprzeciw, tak były odbierane przez słuchaczy, a wiele z nich służyło jako wsparcie ulicznych protestów. Ambicją tej twórczości była przede wszystkim reakcja na rzeczywistość, wyrażenie gniewu, opisanie ważnego dziejowego momentu i jako takie doskonale spełniają swoją rolę, a ich liczebność świadczy o istotnym znaczeniu dla życia społecznego.

Dział: Song Studies

Abstract: Rozpad Jugosławii i spowodowane nim wojny spotkały się ze sprzeciwem ze strony artystów we wszystkich republikach. Jednym z najbardziej spektakularnych przykładów zaangażowania muzyki w okazanie oporu władzy i sprzeciwu działaniom wojennym był projekt Rimtutituki złożony z zespołów: Električni Orgazam, Partibrejkers i Ekaterina Velika. Mimo nagrania tylko jednej piosenki stał się on symbolem pacyfistycznego buntu. Slušaj ‘vamo to prosty utwór o wielkim ładunku emocjonalnym, który trwale zapisał się w historii muzyki zaangażowanej na Bałkanach. Artykuł przedstawia jego historię oraz społeczno-polityczny kontekst powstania projektu i jego oddziaływania. Słowa kluczowe: Jugosławia, Rimtutituki, muzyka zaangażowana, rock, nowa fala

Dział: Song Studies

Abstract: Jak należy czytać literaturę? Co łączy wokalistkę popową, otwartą na eksperymenty muzyczne, z poetą XX-wiecznym, chętnie nawiązującym w swojej twórczości do dokonań symbolistów rosyjskich? Jak malarstwo Odilona Redona wpłynęło na twórczość współczesnych artystów? Pytania te znalazły odpowiedź w artykule poświęconym poetycko – muzycznemu spotkaniu, które dokonało się w przestrzeni sztuki, nastrojowej muzyki. Monika Brodka zrealizowała we wrześniu 2020 roku przy współpracy z producentem i wokalistą grupy Syny, Przemysławem Jankowiakiem, projekt Allegro. Lektury 2.0 |Brodka|Gad prod. 1988. Jej muzyczna interpretacja wiersza Leśmiana odwołuje się do ukrytych znaczeń tej poezji, filozoficznych, egzystencjalnych założeń, w których żywioł kobiecości odgrywa istotną rolę. Ważne okazuje się także pojęcie rytmu, „ukrytego tonu” – jak określał go Leśmian, wyrażającego sens istnienia. Artystka pojmuje go intuicyjnie, odczuwa podskórnie, interpretacja, którą proponuje w ramach projektu wprowadza odbiorcę w „otchłań zieloności”, w nową przestrzeń muzycznego (dźwiękowego) obrazu. Słowa kluczowe: Bolesław Leśmian, Monika Brodka, podkast, muzyka pop, poezja, muzyczność, rytm.

Dział: Rozmowa

Abstract: Z Moniką Glosowitz rozmawia Weronika Szwebs

Dział: Proza

Dział: Proza

Dział: Proza

Dział: Poezja

Dział: Ta straszna Francja

Abstract: Le Consentement Vanessy Springory – post-traumatyczne świadectwo relacji z pisarzem Gabrielem Matzneffem gdy miała lat 14 a on 50, okazało się katalizatorem wypartej pamięci o „epoce przyzwolenia” lat 70. i 80. Znacząca część francuskiego środowiska intelektualno-artystycznego wspierała wówczas dyskurs pro-pedofilski przy milczącej zgodzie ogółu społeczeństwa. Autor analizuje aktualną debatę w kontekście ruchu #MeToo, rewizji dziedzictwa Maja ’68 a także uwikłania samej literatury w gloryfikację erotyczno-pedagogicznych związków dojrzałych z niedojrzałymi. Obecną zmianę paradygmatu – zmierzch epoki „zabraniającej zabraniać” (a tym samym sankcjonującej „kulturę gwałtu”) i początek nowej, w której „nie przyzwala się przyzwalać” przedstawia w duchu „prześnionej rewolucji” i dramaturgii poszukiwania „skradzionego listu”. Słowa kluczowe: Francja, pedofilia, literatura, rewolucja, Maj ’68, feminizm, #MeToo, #BalanceTonPorc, Vanessa Springora, Gabriel Matzneff, przyzwolenie, ofiara, trauma.

Dział: Ta straszna Francja

Dział: Ta straszna Francja

Abstract: Celem artykułu jest analiza utworów prozatorskich oraz fotografii Michela Houellebecqa pod kątem obrazowania architektury współczesnej. Punktem wyjścia dla rozważań jest kategoria przezroczystości, wywołująca wrażenie odmaterialnienia przestrzeni oraz spłaszczenia czasowości. Kwestia doboru transparentnych materiałów budowlanych w kontekście konstruowania przezroczystości jako doświadczenia wizualnego i egzystencjalnego omówiona jest w oparciu o historię architektury modernistycznej, dla narodzin której ważnym impulsem była epidemia tuberkulozy oraz związane z nią wynalezienie promieniowania rentgenowskiego. Słowa kluczowe: Michel Houellebecq, architektura, modernizm, przezroczystość, rentgen

Dział: Ta straszna Francja

Abstract: Artykuł porusza problem wstrętu w prozie Michela Houellebecqa, dyskutując z polskimi i francuskimi tekstami krytycznymi. Autorka stawia dwa główne pytania: dlaczego proza Houellebecqa w ogóle budzi wstręt? Czy i jak kategoria abjektu jest dla pisarza użyteczna? Zostają wyróżnione i przeanalizowane cztery poziomy, na których można doświadczyć wstrętu w trakcie lektury: warstwa językowa powieści, zachowania bohaterów, kreowany porządek świata, sposób bycia Houellebecqa w sferze publicznej. Autorka przyjmuje perspektywę socjologiczno-antropologiczną. Przygląda się więc przede wszystkim kulturowym ramom, w których funkcjonują: twórczość Houellebecqa, literacka krytyka, a także głos samego pisarza. Słowa kluczowe: wstręt, abjekt, Houellebecq, recepcja twórczości, antropologia literatury

Dział: Esej

Abstract: Autor opisuje procesy, które zachodzą w świecie współczesnej twórczości artystycznej za sprawą wykształcenia się i upowszechnienia internetu jako środowiska praktyk artystycznych, w szczególności środowiska prezentacji sztuki. Przygląda się zmianom dotyczącym statusu dzieła sztuki, jak również odnoszącym się do sposobów jego udostępniania publiczności. Refleksji poddane zostały konsekwencje współczesnego usieciowienia sztuki – w kontekście przeobrażeń sztuki rozwijających się za sprawą ciągle zmieniających się i rozwijających technologii i mediów oraz w odniesieniu do koncepcji Waltera Benjamina i Billa Nicholsa. Przedstawione zostały trzy koncepcje dzieła sztuki wyłaniające się ze wskazanych tu procesów: dzieła zapośredniczonego, zastąpionego i zwielokrotnionego. Dodatkowym kontekstem rozważań jest pandemia COVID-19. Słowa kluczowe: sztuka mediów technicznych, sztuka w internecie, sztuka i pandemia, wirtualność, symulacja, wielopostaciowe dzieło sztuki

Dział: Esej

Dział:

Abstract: Tłumaczenie: Maciek Markowski

Dział: Na warsztacie

Abstract: Autorka porusza głównie kwestię możliwości i ograniczeń, jakie wiążą się z próbą rewizji utartych schematów myślowych oraz języka, którego używamy, by wyrazić nasze miejsce w środowisku czy relacje z tym, co poza-ludzkie. Zasadnicze pole odniesienia stanowi eseistyczna książka pod tytułem O czasie i wodzie Andriego Snæra Magnasona, islandzkiego pisarza i aktywisty. Autorka odwołuje się także do wybranych prac filozoficznych i literaturoznawczych.

Dział: Felieton

Dział: Felieton