Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Autor proponuje stosowanie neologizmu „dewzrost” jako polskiego tłumaczenia dla degrowth (décroissance). W tym celu opisuje korzenie i ewolucję terminu degrowth, po czym porównuje ze sobą koncepcje degrowth i postgrowth (nawiązując też do agrowth i zero-growth). „Dewzrost” precyzyjniej odda znaczenie degrowth i pomoże zachować jego radykalny charakter. Decyzję co do jego przyjęcia autor pozostawia jednak pozostałym przedstawiciel(k)om polskiego środowiska dewzrostowego.

Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Artykuł analizuje formy codziennego oporu nowo-chłopów. Nowo-chłopi to osoby, które migrują z miasta na wieś z powodów ideologicznych, i starają się budować styl życia i gospodarkę chłopską w oparciu o rolnictwo lub hodowlę zwierząt. Argumentuję, że strategie nowo-chłopskiego oporu można interpretować w kategoriach „infrapolityki” [Infrapolitics]. Strategie infrapolityczne to mechanizmy oporu, które nowo-chłopi stosują wobec instytucji państwowych i gospodarczych. Na podstawie materiału etnograficznego badam różnicę między infrapolityką a konwencjonalnymi formami polityki. Analizuję również nowo-chłopski styl życia jako formę infrapolityki jako takiej i „a-legalne” praktyki nowo-chłopów jako formę codziennego oporu. Sugeruję, że formy codziennego oporu są częścią redefinicji polityki przez nowe ruchy społeczne.

Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Celem artykułu jest sprawdzenie jak postwzrost może posłużyć wzmocnieniu oddolnego ruchu ekologicznego w Polsce. Zainicjowany w 2017 roku Obóz dla Puszczy jest symbolicznym początkiem nowej fali ekologicznej; podsuwamy mu teoretyczne zwierciadło służące budowaniu samowiedzy, odkrywaniu filozoficznych fundamentów działania. Nieskuteczność konserwacjonizmu wzmaga ryzyko utowarowienia przyrody. Alternatywą jest ścieżka sprawiedliwości ekologicznej – pojawia się jednak pytanie, czy może być podjęta spoza społeczności lokalnej. Odpowiedzi szukam w redefinicji kategorii źródła utrzymania oraz wyjściu poza dualizm człowiek-natura, w kierunku relacyjnej wartości przyrody.

Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Autor porusza temat dewzrostu w lotnictwie i podróżowaniu, korzystając z istniejącej teorii dewzrostu i zestawiając jej elementy z literaturą dotyczącą mobilności i transportu. Jako podstawowe elementy dewzrostu traktuje równość i sprawiedliwość, oszczędną obfitość (ang. frugal abundance) oraz lokalność. W rozważaniach korzysta z myślenia utopijnego, które zawiera zarówno obraz lepszego świata, jak i pragmatyczne kroki podejmowane by do tego świata dążyć. Dyskutuje postulat relokalizacji gospodarczej i politycznej, szukając odpowiedniej skali dla działań na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w lotnictwie. Mobilność lotnicza, głównie turystyczna i międzynarodowa, wzrasta w bardzo szybkim tempie od lat 50. XX w. W sektorze tym bardzo trudne jest oddzielenie emisji od wzrostu (ang. decoupling) i wymaga działań na rzecz ograniczenia podróży. Wymaga to wizji innej mobilności, którą szkicuję wokół tytułowych haseł: bliżej, wolniej, mniej.

Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Artykuł poświęcony jest idei „necesyzmu” – stworzonej w powojennej Czechosłowacji koncepcji ograniczania produkcji i konsumpcji oraz skromnego życia w zgodzie z naturą. W projekcie tym znaleźć można wiele wartości bliskich dewzrostowi. Główny przedmiot analizy stanowi książka Ladislava Žáka Obytná krajina, którą autorka interpretuje w odniesieniu do myśli i praktyk gospodarczych socjalizmu.

Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Artykuł poświęcony produktywności w polskim teatrze, analiza skupia się na instytucjonalnych uwarunkowaniach związanych z liczbą premier w polskich teatrach i ich funkcji w budowaniu wizerunku instytucji. Podważona zostaje doktryna mówiąca o instytucjonalnej konieczności bycia efektywnym ze względu na oczekiwania urzędników. Przedstawione zostały także pojawiające się w teatrologicznej refleksji w ostatnim czasie alternatywne sposoby myślenia o instytucji, w których to nie produktywność i rywalizacja, lecz wartości takie jak solidarność i opieka wysuwają się na pierwszy plan. Przedstawiono przykład instytucji kładącej nacisk na edukację, nie zaś na produkcję.

Dział: Dewzrost: polityka umiaru

Abstract: Rozmowa

Dział: Powroty

Dział: Powroty

Dział: Alternatywy 90.

Abstract: W artykule podjęto analizę motywów politycznych występujących w tekstach orędzi, jakie w latach 1983–2002 rozpowszechniał mieszkający w Oławie wizjoner Kazimierz Domański. Analiza ta pozwala na zweryfikowanie popularnej tezy o istnieniu wyraźnej korelacji pomiędzy okresami natężonego występowania zjawisk cudownych a okresami napięć i przełomów społeczno-politycznych. Jednocześnie prowadzi do wniosku, iż objawienia i związane z nimi narracje wernakularne należy wiązać nie tyle z konkretnymi sytuacjami historycznymi, co raczej widzieć je w kontekście ruchów tradycjonalistycznych i milenarystycznych o uniwersalistycznym charakterze.

Dział: Alternatywy 90.

Abstract: Od czasu rozmów w wąskim gronie między komunistycznymi dygnitarzami i przedstawicielami opozycji demokratycznej w podwarszawskiej Magdalence w 1988 roku Polska uległa głębokim przemianom. Rozmowy uruchomiły serię wydarzeń prowadzących do transformacji systemowej w Polsce i stały się jej istotnym symbolem, który zakorzenił się w społecznej wyobraźni, od początku inspirując spiskowe domysły. Jednocześnie rzeczywistość społeczna ulegała głębokim przeobrażeniom za sprawą rozwoju Internetu, który nie tylko zmodyfikował wiele zachowań życia codziennego, ale też doprowadził do przemian praktyk badawczych i technik rekonstruowania rzeczywistości społecznej. Biorąc pod uwagę nakładające się na siebie dwa rodzaje zmian społecznych, artykuł zorganizowany jest wokół dwóch przeplatających się planów. Na pierwszym z nich podjęto próbę rekonstrukcji najwcześniejszych narracji spiskowych mówiących o zmowie w Magdalence i ich późniejszej roli. Na drugim planie natomiast prowadzona jest refleksja na temat konsekwencji dla badań kultury wernakularnej wynikających z rozpowszechnienia się mediów społecznościowych.

Dział: Alternatywy 90.

Abstract: Doświadczenia pierwszej postradzieckiej dekady poddawane są przez współczesnych Rosjan rewizji w różnych dyskursach – politycznym, medialnym, społecznym. Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na dwa pytania: po pierwsze, jaka jest geneza dominującego w mediach chrononimu fatalne lata 90., po drugie, czy i jak ów chrononim został zaadaptowany jako opis sytuacji tej dekady w relacjach autobiograficznych (badaniach autoetnograficznych, wpisach wspomnieniowych w Internecie) oraz w demotywatorach internetowych. Materiał do analizy stanowiły teksty krytyczne na temat medialnej genezy tytułowego chrononimu, publikacje wyników badań autoetnograficznych oraz wyniki własnej analizy źródeł internetowych.

Dział: Alternatywy 90.

Abstract: Artykuł podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie o to, w jaki sposób w obliczu zmian ustrojowych oraz digitalizacji nośników dźwięku praktyki polskich fonoamatorów sytuowały się w procesie transformacji technologicznej, która miała zmienić na wiele lat kulturę produkcji, dystrybucji i słuchania muzyki. Kontekstem dla podejmowanych rozważań są sieci wymiany nagrań muzycznych funkcjonujące w PRL, praktyka nagrywania audycji radiowych oraz pedagogiczny projekt fonografiki postulowany przez Kaziemierza Dobrzyńskiego, a także przedsięwzięcia polskiego przemysłu radiotechnicznego związane z produkcją „dyskofonów” na licencji Philipsa. Ramę metodologiczną tekstu stanowią koncepcje Michaela C. Hellera dotyczące wspólnot muzycznych oraz Clintona Heylina – objaśniające „piracki” obieg wydawnictw muzycznych.

Dział: Alternatywy 90.

Dział: Poezja

Dział: Autobiografizmy Themersonów

Abstract: W tekście prześledzono miejsca i doświadczenia autobiograficzne w opowiadaniu Bayamus Stefana Themersona, próbując odczytać je w kontekście lektury Niewysłanych listów pisarza i jego żony z lat 40. XX wieku i maszynopisu korespondencji Stefana Themersona ze szwedzkim tłumaczem tego opowiadania.

Dział: Autobiografizmy Themersonów

Abstract: Autorka przygląda się książce Niewysłane listy (2019), która zbiera korespondencję Franciszki i Stefana Themersonów z lat 1940-1942. Zastanawia się, jak (poza ustalonymi kodami epistolografii) czytać małżeńskie listy miłosne i proponuje, by na wzór Fragmentow dyskursu miłosnego Rolanda Bartesa poszukać figur czy pojęć, wokół których ogniskuje się ich treść. Pojęcia te (czekania, osobności i pracy) są zarazem kluczowe dla wyznaczenia ówczesnej sytuacji egzystencjalnej Themersonów, a co więcej – aktualizują się obecnie, w czasie izolacji, co otwiera nas na osobistą lekturę tych dokumentów.

Dział: Autobiografizmy Themersonów

Abstract: Artykuł dotyczy listów Franciszki Themerson i Ireny Grosz. Rękopisy przechowywane w Archiwum Themersonów w Bibliotece Narodowej w Warszawie oraz bibliotece Muzeum Sztuki w Łodzi to korespondencja z lat 1959–1979. Bliska relacja pomiędzy malarką awangardową Themerson, a dziennikarką Grosz pozwoliła przede wszystkim przybliżyć piśmiennictwo intymistyczne pierwszej z kobiet oraz zwrócić uwagę na autobiograficzny wydźwięk jej pracy artystycznej.

Dział: Autobiografizmy Themersonów

Abstract: Tekst dotyczy metod posługiwania się narracją w twórczości malarskiej i rysunkowej Franciszki Themerson. Metody te wynikają ze współpracy artystki z mężem Stefanem, z którym od lat 30. XX wieku współtworzyła liczne publikacje książkowe. Tekst ukazuje wpływ okoliczności wojennych na transformację postawy artystycznej Themerson. Wiąże również jej praktykę artystyczną z filozoficzną koncepcją stawania się eksplikowaną przez Gillesa Deleuze’a w kontekście twórczości Lewisa Carrolla.

Dział: Autobiografizmy Themersonów

Abstract: Tematem artykułu jest przejawiana przez Stefana Themersona od dzieciństwa fascynacja różnego rodzaju urządzeniami fotografującymi i filmującymi, takimi jak np camera obscura, latarnia magiczna czy aparat rentgenowski. Autorka tropi w pismach twórcy narracje o takich urządzeniach i ich potencjale artystycznym, odwołując się przede wszystkim do dwóch wersji eseju O potrzebie tworzenia widzeń (1937, 1982). Pretekstem do podjęcia tej kwestii jest historia jej własnego zdjęcia z Themersonem wykonanego w fotokabinie na jednej ze stacji londyńskiego metra w roku 1985.

Dział: Esej

Abstract: W artykule autorka proponuje ujęcie malarstwa zaangażowanego w obrazowanie antropocenu, a także udział w debacie na temat kryzysu klimatycznego. Pozytywny potencjał malarstwa pokazany jest na przykładzie obrazów Agaty Nowosielskiej w dialogu z historią tej dyscypliny sztuki, teoriami formułowanymi na gruncie studiów nad kulturą wizualną, a także dyskursami aktywistycznymi. Tekst porusza problemy kryzysu estetyki, kondycji postludzkiej, postwzrostu, zwrotu geologicznego w kulturze i polityki materiałów. Odniesieniem jest także pandemia, uwypuklająca brak równości w systemach neoliberalnych demokracji, które auotorka łączy z zainteresowaniem artystki barokiem, rozwijanym w realiach prekarnej artystycznej produkcji.

Dział: Na warsztacie

Abstract: Artykuł stanowi omówienie Ilustrowanego słownika terminów literackich, przede wszystkim w nawiązaniu do krytycznej recenzji Michała Głowińskiego w „Pamiętniku Literackim”. Autorka wykazuje, że prezentowany tom koncentruje się na etymologii i warstwie anegdotycznej, redaktorom bowiem przyświecał zamiar odświeżenia i „przywrócenia życiu” abstrakcyjnych pojęć, „zagarniętych” przez specjalistów. Dowodzi, że indywidualny styl twórców artykułów oraz niesystemowy dobór haseł nie oznaczają dyletantyzmu, a całość jest przemyślaną kontrpropozycją wobec scjentystycznego, strukturalistycznego modelu słownika terminów. Nie bagatelizując mankamentów publikacji, autorka analizuje jej potencjał i osadza go w kontekście koncepcji m.in. Barthes’a i Derridy.

Dział: Proza

Dział: Felieton

Dział: Felieton

Dział: Felieton