Nr 3 (198) /2018
Liczba stron: 182
Re:patriotyzm
Edukacja na rzecz pokoju
Geografia empatii
James SchuylerAnna Bikont
Re:patriotyzm
Andrzej Marzec, Dawid Matuszek
Sto lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości chcemy przyjrzeć się dyskursom opisującym współczesne doświadczenie patriotyzmu. „Re:patriotyzm” stanowi bezpośrednie nawiązanie do figury repatriacji, czyli powrotu do kraju ojczystego, który w tym wypadku jest rzeczywistością fantazmatyczną, zbudowaną z pragnień oraz frustracji wywołanych procesem transformacji. Pragniemy zapytać o różne sposoby współczesnych powrotów do wyobrażonej ojczyzny. Przedrostek „re:” wywodzi się od angielskich słów respond oraz reply. „Re:patriotyzm” próbuje zatem scharakteryzować współczesne pragnienie patriotyzmu oraz zaskakujące formy, jakie w ostatnim czasie przyjmuje.
Edukacja na rzecz pokoju
Joanna Roszak
Coraz głośniej w ostatnich latach brzmi wołanie o danie szansy pokojowi w polskiej szkole, by powtórzyć formułę autora kilku hymnów pokojowych, Johna Lennona. Imagine, wyobraźmy sobie to: szkołę z systemowym nauczaniem propokojowym, która, jak w systemie amerykańskim, zajęcia edukacji emocjonalnej wprowadza do programu od najwcześniejszych klas. Edukator na rzecz pokoju staje się nie tylko przewodnikiem po świecie wielu kultur, ale proponuje też podejście przełamujące stereotypy, orientuje się na przybliżanie wiedzy o prawach człowieka. Szkoły, od podstawowej po uniwersytet, mogą wychować młodych ludzi doskonalących się w człowieczeństwie, którzy w sytuacji wymagającej ich reakcji wyjdą z bezpiecznej sytuacji gapia, zrealizują niezależnie własne projekty, przeciwstawią się nacjonalizmowi i nienawiści, przesuną akcent z heroizmu i etosu czasu wojny na ten czasów pokoju.
Geografia empatii
Waldemar Kuligowski
Tak zwany kryzys uchodźczy przyjął w Polsce formę lęku i odrzucenia odmienności, lansowaną przez konserwatywny rząd jako postawa racjonalna. Jej rewersem stały się liczne działania na rzecz uchodźców, podejmowane przez sektor pozarządowy. Piszemy w tym kontekście o walce o znaczenie słowa „uchodźca”, o akcjach edukacyjnych i stosunku Kościoła katolickiego do tematyki uchodźczej, próbując też zmapować działania prouchodźcze i kreśląc wizję polskich archipelagów empatii.
Spis treści / artykuły do kupienia lub pobrania:
Dział: Re:patriotyzm
Abstract: Artykuł przedstawia zagadnienie nekropatriotyzmu w eseistyce Przemysława Dakowicza. Łódzki pisarz i badacz literatury stworzył w ostatnich latach ważny projekt czytania polskiej przeszłości XX wieku, którego celem jest redefinicja wspólnoty narodowej w oparciu o na nowo opowiedzianą polską martyrologię. W artykule autor analizuje strategię wykorzystania różnych form śmierci (opisów śmierci, zwłok, ekshumacji), które Dakowicz wykorzystuje, by zdefiniować nowy nekropatriotyzm. Słowa kluczowe: eseistyka historyczna, historia Polski XX wieku, nekropatriotyzm
Dział: Re:patriotyzm
Abstract: Autorka omawia kwestię nacjonalistycznego urban artu (m.in. muralistyka, graffiti art) powstałego w ostatnich latach w Polsce. Punkcie wyjścia stają się konsekwencje transformacji po roku 1989, w tym m.in. neoliberalne reformy gospodarcze, eliminacja dyskursu klasowego z przestrzeni publicznej, stworzenie narracji symetryzującej nazizm i komunizm, stopniowe oswajanie polityki tożsamościowej oraz budowanie silnej narracji historycznej, ostatecznie w całości podporządkowanej skrajnie prawicowej wizji przeszłości. W tekście przedstawione zostały sposoby, jak elementy te doprowadziły do faszyzacji polskiego społeczeństwa – lub pozwoliły na nią – co zaowocowało przejęciem wizualnej sfery miejskiej przez skrajną prawicę. Słowa kluczowe: street art, graffiti art, urban art, faszyzm, nacjonalizm, kultura kibicowska, polityka transformacji
Dział: Re:patriotyzm
Abstract: Artykuł stanowi, opartą na modelu psychoanalitycznym, próbę zrekonstruowania pozycji podmiotowej dyskursu współczesnej lewicy. W toku tej rekonstrukcji autor wychodzi o interpretacji wiersz Do prostego człowieka Juliana Tuwima oraz studium przypadku jednej wypowiedzi politycznej, by zasugerować możliwość rozumienia lewicowej podmiotowości jako tego, co ustanawia się w sytuacji komunikacyjnej na zasadzie relacji nauczania. Ten sposób rozumienia lewicowości wykorzystuje następnie do dyskusji z Nowym autorytaryzmem Macieja Gduli, a zwłaszcza z przedstawianą przez socjologa propozycją tzw. „lewicowego «tak!»” Słowa kluczowe: lewica, edukacja, świadomość społeczna, psychoanaliza, nowe media
Dział: Re:patriotyzm
Dział: Re:patriotyzm
Abstract: Od przełomu tysiącleci w kosowskiej produkcji teatralnej zaobserwować można zmiany trybu artykulacji artystycznej. Założyciel „Qendra Multimedia”, dramaturg Jeton Neziraj proponuje przeciwporządek, odrzuca historyczny sztafaż oraz skłania do refleksji nad powielaniem wielkich, symbolicznych gestów scalających i umacniających naród. Powstające (ko)produkcje, uznawane za prowokacyjne, a nawet obrazoburcze i antypatriotyczne analizować można na poziomie lokalnym, regionalnym i międzynarodowym. Perspektywa transkulturowa i teoria postkolonialna dają szansę na uchwycenie specyfiki tej twórczości. Słowa kluczowe: Kosowo, patriotyzm, postkolonializm, teatr, transkulturowość
Dział: Re:patriotyzm
Abstract: Artykuł jest propozycją społeczno-kulturowej analizy przyczyn sukcesu wyborczego Donalda Trumpa. Choć o obecnym prezydencie USA powstaje wiele tekstów, to większość z nich skupia się na nim samym – na jego indywidualnych cechach. Niniejszy tekst traktuje zaś Trumpa jako symptom szerszej choroby społecznej, która od wielu lat opanowuje Stany Zjednoczone. Jej dwa najważniejsze aspekty to rosnące nierówności społeczne oraz obniżająca się jakość dyskursu medialnego. To właśnie są przyczyny tego, że hasło „Uczynię Amerykę na powrót wielką”, wygłaszane przez kandydata ze skłonnością do seksizmu, ksenofobii i rozprowadzania fałszywych informacji, odniosło tak wielki sukces. Słowa kluczowe: Trump, kapitalizm, neoliberalizm, nierówności społeczne, media
Dział: Re:patriotyzm
Abstract: Punktem wyjścia dla artykułu jest powieść kontrfaktycznej Krzysztofa Piskorskiego pod tytułem Czterdzieści i cztery. Autor skupia się na fantastycznej postaci owada Xa’ru, który uczestniczy w europejskiej wiośnie ludów, przyczyniając się do sukcesu polskiej rewolucji. Odwołując się do koncepcji, którą przedstawił Jussi Parikka, autor dowodzi, że owady w XIX wieku były istotną metaforą dla kształtowania modeli wspólnotowości. Są bowiem wcieleniem koncepcji intensywności oraz logiki roju istotnych z punktu widzenia rozwoju mediów. Te dwa pojęcia kierują ku diagnozie współczesnej kultury politycznej opartej na mediach społecznościowych. Ich celem, jak wskazywał Steven Shaviro, jest nie tylko homogeniczna integracja narodu, lecz – jak w populizmie – domknięcie narodowej wspólnoty i nadanie jej funkcji homeostatycznej. Słowa kluczowe: Krzysztof Piskorski, mesjanizm, owady, logika roju, archeologia mediów
Dział:
Abstract: Autor przedstawia patriotyzm jako trudną więź miłosną, która przynosi ze sobą jednocześnie rozkosz i mękę. W swojej analizie dyskursu muzycznego pragnie wyjść od pojawiającego się w niej najczęściej sadomasochistycznego modelu miłości do Ojczyzny. Przygląda się próbom porzucania ojczystego kraju we współczesnej polskiej muzyce, jego różnych rodzajach i odmianach. Rozpoczyna od propozycji uwolnienia się od Polski, traktowanej jako przestrzeni geograficznej, by następnie przejść do pragnienia opuszczenia języka polskiego, nazywanego przeze Autora próbą wyjścia z polszczyzny. Słowa kluczowe: współczesna muzyka, patriotyzm, sadomasochizm
Dział: Edukacja na rzecz pokoju
Abstract: Autor opisuje aksjologiczne dylematy inicjowane przez dwa pojęcia: pokoju i wojny. Czy można i trzeba walczyć także wtedy, gdy – z jednej strony – walka na pewno zakończy się klęską, a z drugiej – jest szansa przetrwania w nowej rzeczywistości politycznej? Pytanie zainspirowane jest tradycją tzw. żołnierzy wyklętych, którzy stają się coraz bardziej wyrazistymi bohaterami polityki historycznej III RP. Odpowiedź na to pytanie ilustruję zarówno własnym tekstem opublikowanym w 1985 roku w bezdebitowym czasopiśmie Czas, jak i przykładami pozytywnych postaw wybranych filozofów wobec doświadczenia wojennego. Słowa kluczowe: bezsens, historia, pokój, polityka, przyszłość, sens, wojna.
Dział: Edukacja na rzecz pokoju
Dział: Edukacja na rzecz pokoju
Dział:
Abstract: Zbadanie wycinka rzeczywistości szkoły pod kątem edukacji na rzecz pokoju (głównie podczas lekcji języka polskiego) pozwala rozeznać się w potrzebach młodzieży i nauczycieli oraz w dominujących stylach wychowawczych i postawach metodologicznych. Z przeprowadzonych przez autorkę badań pilotażowych płynie konkluzja o potrzebie szerszego podejmowania tematu edukacji na rzecz pokoju w refleksji naukowej oraz głębszego i systemowego edukowania propokojowego. W artykule ukazana została możliwość takiej pracy z poezją. Słowa kluczowe: poezja, mindfulness, edukacja na rzecz pokoju
Dział: Edukacja na rzecz pokoju
Abstract: System edukacyjny wychowujący odpowiedzialnych, sprawczych i wolnych ludzi jest możliwy nie dzięki aplikacji w szkołach gotowego zestawu ćwiczeń i testów, ale poprzez tworzenie warunków dla partnerskiej współpracy między różnymi partnerami: uczniami, nauczycielami, dyrektorami szkoły, artystami i inżynierami, menadżerami projektów. Aby tworzyć warunki dla takiej edukacji, potrzebujemy metody prób i błędów, a nie dedukcyjnie opracowanego systemu. Nowe formy edukacji szkolnej są dziś proponowane w postaci projektów. Szkoła jest strukturą biurokratyczną, hierarchiczną, projekt – elastyczną. Projekt edukacyjny opisany w artykule realizowali artyści, eksperymentujący inżynierowie, badacze społeczni, którzy kładli nacisk na praktyki edukacyjne mające zwiększyć sprawczość uczniów. Słowa kluczowe: niehierarchiczna szkoła, projekt edukacyjny, etnografia szkoły, interakcja uczeń-nauczyciel-artysta, proces cywilizacyjny, sprawczość
Dział: Geografia empatii
Abstract: Głównym celem artykułu jest zmapowanie działań na rzecz uchodźców podejmowanych w Polsce od 2015 roku. Traktując je za Appaduraiem jako rewers postaw strachu i gniewu, mapę tych działań zbudowano w oparciu o następujące kryteria: (1) typy działań, (2) podmioty-organizatorzy, (3) formy działań. Analiza ujawnia wielką różnorodność i liczbę podejmowanych działań. W konkluzji podkreśla się jednak, że należy je postrzegać jak „archipelagi”, będące tylko ułamkiem terytorium, którego przeważającą część zajmuje neokonserwatywna obojętność oraz wrogość, a także globalny w swojej skali ocean hate speech. Słowa kluczowe: uchodźcy, empatia, mapowanie, Polska, antropologia
Dział: Geografia empatii
Abstract: Tekst poświęcony jest historii oraz warunkom transformacji semantycznej, jaką przeszło słowo „uchodźca” w polskim dyskursie publicznym około 2015 roku. Zinstrumentalizowane na potrzeby walki politycznej, określenie to przestało denotować ofiarę konfliktów zbrojnych i prześladowań, która – na płaszczyźnie etycznej – wzbudzać powinna odruch solidarnej empatii, stało się natomiast źródłem niepokoju i zagrożenia. W artykule, zgodnie z tradycją brytyjskich cultural studies, walkę o znaczenie znaku traktuje się jako podstawowe pole konfliktów kulturowych, sprawowania hegemonii oraz taktyk subwersywnych i emancypacyjnych. Krytycznie omówiony zostaje zainicjowany przez Janę Shostak projekt korekty słownikowej i zastąpienia słowa „uchodźca” określeniem „nowak”, a także próby „odbicia” słowa i przywrócenia mu pierwotnych ram odniesienia poprzez wypowiedzi o charakterze performatywnym (J. Butler). Wskazanie ambiwalencji obecnych w obrębie dyskursu antyuchodźczego ujawnić ma z kolei źródło szansy na polityczną przemianę. Słowa kluczowe: uchodźcy, językowy obraz świata, dyskurs, hegemonia, opór
Dział: Geografia empatii
Abstract: Wraz z nastaniem kryzysu uchodźczego w polskim dyskursie publicznym została wytworzona figura wyobrażonego uchodźcy, która pojawia się zarówno w pro-, jak i antyuchodźczej narracji. Celem artykułu jest poddanie krytycznej analizie różnorodnych działań z szerokiego pola edukacyjnego (edukacja formalna, pozaformalna i nieformalna) związanych z konstruowaniem pozytywnego wizerunku uchodźców. Wśród nich znajdują się różnego rodzaju warsztaty, spotkania międzykulturowe, oddolne inicjatywy, lekcje szkolne, edukacyjne materiały wizualne, których odbiorcami są dzieci, młodzież, dorośli i seniorzy. Z analizowanych przez autorkę przekazów wynika, że nie tylko dyskurs antyuchodźczy, jak pokazują dotychczasowe badania, ale również dyskurs prouchodźczy posługuje się stereotypowymi figurami, zakorzenionymi w dyskursie praw człowieka i kosmopolityzmu.
Dział: Geografia empatii
Abstract: Stanowisko większości hierarchów kościelnych – na czele z papieżem Franciszkiem – jednoznacznie wskazuje na konieczność pomocy uchodźcom i otwarcia się na ich przyjęcie. W chrześcijańskim rozumieniu gościnność staje się warunkiem zbawienia, teologia chrześcijańska – jak to z uporem podkreśla obecny papież – jest „teologią uchodźców”. Nauczanie to nie przekłada się jednak na postawy Polaków – w większości deklarujących przywiązanie do religii katolickiej – względem uchodźców. W tekście omówiona została reakcja Kościoła katolickiego w Polsce na kryzys migracyjny na kilku poziomach. Pierwszym z nich jest wymiar doktrynalny, przywoływany przez kościelnych hierarchów, drugim – oficjalne wypowiedzi duchownych i dokumenty Kościoła katolickiego w Polsce odnoszące się do tematyki migracyjnej w ostatnim czasie. Podjęta została także próba analizy recepcji tego nauczania i identyfikacji przyczyn jego ograniczonego wpływu na kształt opinii publicznej. W kontekście pomocy uchodźcom zreferowany został jej praktyczny wymiar, związany z działalnością kościelnych stowarzyszeń i organizacji. Słowa kluczowe: uchodźcy, migranci, kryzys migracyjny, gościnność, Kościół katolicki, integracja
Dział: Poznańska Nagroda Lilteracka
Dział: Aktor/ka do grania
Dział: Esej
Dział: Na warsztacie
Abstract: Niniejszy esej stawia pytania o strategie, stawki i archeologię prezentacji polskiego modernizmu w sztukach wizualnych. Punktem wyjścia dla tak ujętej refleksji jest wystawa Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta (Muzeum Sztuki w Łodzi), która przez pryzmat żydowskiej poetki, literatki i teoretyczki sztuki podejmuje próbę ukazania lwowskiego środowiska artystyczno-literackiego. Niemniej jednak tekst nie wpisuje się w wąskie ramy krytyki artystycznej (recenzja pokazu), ale lokuje łódzką ekspozycję w szerszej perspektywie eksponowania modernizmu zarówno w dyskursie, jak i – przede wszystkim – w przestrzeni muzealnej, przy czym obie te płaszczyzny uznaje się za komplementarne sposoby tworzenia wiedzy.
Dział: Felieton
Dział: Felieton
Dział: Felieton
