Nr 2 (209) / 2021
Liczba stron: 164
Czarownice są wśród nas
Kierunek: konferencje
Marci Shore
Michael Ostling
Alicja Kusiak-Brownstein
Czarownice są wśród nas
Emilia Kolinko, Katarzyna Nadana-Sokołowska, Monika Rudaś-Grodzka
Gorączkowa jesień 2020 należała do kobiet, a figura czarownicy stała się znakiem tego czasu. „Czarownica wylatuje o zmierzchu” – parafrazowała niedawno Hegla Mona Chollet. My dzisiaj możemy potwierdzić: czarownice spacerują po ulicach nawet w biały dzień. Można odnieść wrażenie, że czarownica (albo: wiedźma) z nami zostanie, bo symbolizuje siłę, jaką odnalazły w sobie polskie kobiety, młode i stare. Postać samodzielnej, niezależnej kobiety, która wie i umie więcej, dzięki czemu pośredniczy pomiędzy światem ludzi a światem natury z jednej strony i sacrum z drugiej, budzi dziś w wielu kobietach fascynację i chęć naśladownictwa. Niegdyś demonizowana, przedstawiana jako zagrożenie, dziś staje się alternatywą dla patriarchalnego ładu – figurą kobiety pełnej mocy, mądrości i piękna (tak uporczywie odmawianego dojrzałym kobietom). Figura czarownicy swoją dzisiejszą popularność zawdzięcza ruchom feministycznym, które odczytały ją na nowo, a także książkom i filmom o Harrym Potterze czy serialu o Sabrinie. Duży wpływ na kształtowanie jej nowego wizerunku mają kryzys racjonalności instrumentalnej i kryzys ekologiczny. To wielki zwrot w myśleniu o sprawczości, podejściu do cielesności i seksualności. Polki przestały się bać mówić otwarcie o swoich potrzebach i poszukiwaniach tożsamości. Niewykluczone, że figura czarownicy w końcu zastąpi zawłaszczoną przez imaginarium narodowe i odciętą od żywotnych źródeł kobiecości figurę Matki Polki.
Kierunek: konferencje
Waldemar Kuligowski
Konferencje naukowe są medium wymiany myśli, ale też źródłem uniwersyteckiego folkloru, przyczyną znoju i nudy, powracającym powodem stresu i frustracji. Te różnorakie sensy uwyraźniły się dodatkowo w czasie pandemii i narzuconej przez nią zdalności. Dlatego uznaliśmy, że warto przypomnieć kontrkulturowe tradycje konferencji, opisać ich udział w dekolonizowaniu wiedzy, a także docenić wkład w tworzenie debaty publicznej, również na peryferiach.
Spis treści / artykuły do kupienia lub pobrania:
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: Autor analizuje historiograficzne inspiracje, którymi kierowała się Mona Chollet w trakcie przygotowywania swojego najnowszego eseju feministycznego poświęconego przemocy symbolicznej wobec kobiet. W tekście przedstawione zostały nie tylko prace wprost zasygnalizowane w odwołaniach, ale także te, do których autorka eseju odwołuje się mimowolnie na płaszczyźnie językowej. Przyjęte przez Chollet optyka oraz styl wypowiedzi, zakorzenione w XIX-wiecznym postrzeganiu czarów i czarownic, banalizują przekaz książki, umniejszając znaczenie ważnych i wartych podkreślania problemów, z którymi mierzyć muszą się kobiety w XXI wieku. Słowa kluczowe: czary, czarownice, feminizm, nierówność płci, nierówność społeczna
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: Autorka porusza kwestię społecznej reprodukcji, silnie obecną w polskiej poezji kobiet lat 60. i 70. Pojawienie się historii polowania na czarownice w twórczości poetyckiej z jednej strony stanowi odpowiedź na kryzysy w sferze reprodukcji społecznej, a z drugiej – jest przejawem świadomości feministycznej i potrzeby walki o sprawiedliwość społeczną. Poetki koncentrują się nie tyle na motywie czarownic, ile na wprowadzeniu do poezji różnych form czasowości i mniejszych historii, które zaburzać mają oficjalną narrację uniwersalnej historii. W ten sposób wskrzeszają one zaklętą w świadomości zbiorowej wyobraźnię kobiecą, zdolną do urzeczywistniania nowego, lepszego świata. Słowa kluczowe: poezja kobiet, reprodukcja społeczna, czarownice, PRL
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: Szkic biograficzny poświęcony miejskiej śpiewacze tradycyjnej Agacie Harz. Tekst jest próbą odpowiedzi na pytania: jak to możliwe, że śpiewaczka o odpowiedniej wrażliwości antropologicznej podejmuje się wykonywania pieśni tradycyjnych, w których mizoginia i ksenofobia są wszechobecne? W jaki sposób definiuje pieśni? Jakie strategie wobec nich przyjmuje? Do jakiego stopnia je przetwarza? Jak rozumie gest wykonywania pieśni tradycyjnych dzisiaj? I czy twórczość i praktyka Agaty Harz może mieć potencjał transgresywny? Tekst stanowi też brakujący element historii polskiego środowiska muzyki tradycyjnej, a szerzej historii dawnych i obecnych śpiewaczek tradycyjnych. Słowa kluczowe: Agata Harz, śpiewaczka, muzyka tradycyjna, pieśni tradycyjne, środowisko muzyki tradycyjnej
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: W artykule zaproponowana zostaje refleksja na temat czarownicy jako figury ujawniającej społeczne konstruowanie kobiecości i Inności. Jej podstawą jest omówienie i interpretacja wybranych filmów przywołujących postać wiedźmy – Czarownic Benjamina Christensena (1922), Czarownicy. Bajki ludowej z Nowej Anglii Roberta Eggersa (2015), Nie jestem czarownicą Rungano Nyoni (2017) i Luster i piór Caia Chengije (2017). Na bazie pierwszej produkcji autor przywołuje fundamentalne tropy dyskursu na temat czarownic w dyskursie euroapejskim, traktowanym jako punkt odniesienia dla dokonywanych w trzech współczesnych filmach problematyzacji z pozycji peryferyjnych, osadzonych w różnych tradycjach lokalnych. Analiza wybranych dzieł służy do wskazania uruchamianych przez figurę czarownicy kontekstów społecznych związanych z wytwarzaniem i postrzeganiem kobiecości w androcentrycznej optyce. Autor wskazuje na ambiwalencję takich wizerunków, widząc w czarownicy potencjał krytycznego demaskowania patriarchalnej opresji dyskursywnej. Słowa kluczowe: czarownica, film, gender, polityczność, globalizacja
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: Wychodząc od analizy spektaklu Wiktora Rubina I tak nikt mi nie uwierzy na podstawie dramatu Jolanty Janiczak o Barbarze Zdunk, czyli ostatniej w Europie czarownicy spalonej na stosie (Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie, premiera: 19.06.2020), autorka podejmuje refleksję nad obecnym w całej twórczości artystów problemem dominacji męskiej narracji w przestrzeni publicznej i mówieniu o historii. W swoich przedstawieniach rozprawiają się oni z konstruktami myślowymi dotyczącymi normatywności ciała, cielesności i seksualności, które są uwikłane są w relacje władzy, zawarte w języku oraz przez niego wytwarzane, kształtowane i umacniane. Analizie poddany zostaje dramatyczny i teatralny język, który odsłania mechanizmy konstruowania wykluczających narracji w przestrzeni publicznej. Ważnym kontekstem filozoficznym artykułu są prace takich badaczek, jak Judith Butler, Rebecca Solnit czy Mona Chollet, a społecznym – walka o prawa kobiet w ramach ruchu obywatelskiego #MeToo i czarnych protestów. Słowa kluczowe: czarownica, teatr, dramat, feminizm, narracja, ciało, Jolanta Janiczak, Wiktor Rubin
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: Tłumaczenie z języka angielskiego: Łukasz Hajdrych Publikowany przekład fragmentów Between the Devil and the Host: Imagining Witchcraft in Early Modern Poland (Oxford University Press, 2011) powstał w ramach prac nad wydaniem polskiego przekładu książki, która ukaże się nakładem wydawnictwa Lupa Obscura
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: Kolektyw Kariatyda działa na stylu sztuki, nauki i technologii poprzez pisanie w Wikipedii artykułów o polskich artystkach. Cyfrowe wiedźmy Wikipedii za pomocą narzędzi internetowych przełamują patriarchalne schematy i wzmacniają pozycję kobiet, stawiając opór wobec pomijania kobiet w historii sztuki i nierówności genderową w internetowej encyklopedii. Przezwyciężają lęk przed odkrywaniem własnej wiedzy i czynią herstorie widzialnymi. Wspierają proaktywne postawy kobiet dążąc do zwiększenia ilości edytorek w Wikipedii. Słowa kluczowe: Kolektyw Kariatyda, cyberfeminizm, Wikipedia, gender gap, genderbias, cyfrowe wiedźmy
Dział: Czarownice są wśród nas
Abstract: W rozmowie wzięły udział: Anna Boros, Tatiana Cichocka, Tanna Jakubowicz-Mount, Małgorzata Kacprzak, Katarzyna Nadana-Sokołowska, Katarzyna Paterek, Bożena Pierga, Justyna Wencel Rozmowę poprzedza wstęp Katarzyny Nadany-Sokołowskiej
Dział: Czarownice są wśród nas
Dział: Czarownice są wśród nas
Dział: Czarownice są wśród nas
Dział: Czarownice są wśród nas
Dział: Proza
Dział: Kierunek: konferencje
Abstract: W latach 60. XX wieku antropologia amerykańska była dyscypliną zaangażowaną społecznie i bliską ideałom kontrkultury. Dwoma przykładami tej bliskości są innowacyjne formaty konferencji: American Indian Chicago Conference, zorganizowana przez Sola Taxa oraz idea „teach-ins” Marshalla Sahlinsa, praktykowana na większości zrewoltowanych uniwersytetów. Pierwsze z tych wydarzeń stało się kamieniem milowym dla ruchu samostanowienia rdzennej ludności USA. Drugie natomiast dokonało głębokiego przeobrażenia w myśleniu o uniwersytetach, relacjach wykładowca-student oraz publicznym znaczeniu uczelni wyższych. W zakończeniu artykułu postaram się odpowiedzieć na pytanie o dziedzictwo tych kontrkulturowych innowacji na świecie i w Polsce. Słowa kluczowe: antropologia, kontrkultura, teach-in, Action Anthropology, konferencje
Dział: Kierunek: konferencje
Abstract: Artykuł podejmuje wątek krajowych konferencji afrykanistycznych w kontekście dyskursu kolonialnego o Afryce. Autor stawia tezę, że są to nie tylko przestrzenie zmiany, ale i reprodukowania owego dyskursu. Za studium przypadku posłużył mu przede wszystkim Kongres Afrykanistów Polskich, największe cykliczne wydarzenie krajowej afrykanistyki. Słowa kluczowe: dyskurs kolonialny, konferencja, studia afrykańskie
Dział: Kierunek: konferencje
Abstract: Artykuł przedstawia założenia i historię ogólnopolskich Forów Kulturoznawczych. Pierwsza edycja odbyła się 2008 roku w Elblągu z inicjatywy Biblioteki Elbląskiej i redakcji tygodnika „Polityka”. Do specyficznych cech kolejnych konferencji z tego cyklu należą: dobór gości przez organizatorów, a nie na bazie open call, połączenie refleksji akademickiej z programem dla społeczności lokalnej oraz skupienie się na aktualnej i istotnej społecznie problematyce. Autor przekonuje, że doświadczenia Forów Kulturoznawczych pokazują, jak ważny jest imperatyw otwartości nauki na bieżącą rzeczywistość. Słowa kluczowe: kulturoznawstwo, konferencja Elbląg, inteligencja
Dział: Kierunek: konferencje
Dział: Esej
Abstract: Tłumaczenie z języka angielskiego: Iwona Ostrowska This article was first published in English by Public Seminar and provided by Eurozine. Copyright © Marci Shore / Public Seminar
Dział: Esej
Abstract: Niniejszy tekst jest próbą eksplikacji wątków mitycznych i eschatologicznych w kulturze rockowej od jej początków po wczesne lata 1990. Będą tu pokazane główne kierunki rockowej mityzacji, zwłaszcza w najważniejszym tu okresie hipisowskich przewartościowań – z naciskiem na jej zafałszowania, wynikające z popkulturowej genealogii rocka. Słowa kluczowe: psychodelia, mityzacja, eschatologia, doczesność, popkultura
Dział: Na warsztacie
Abstract: Artykuł jest subiektywnym spojrzeniem na książkę Wandy Wyporskiej Witchcraft in Early Modern Poland 1500-1800, pierwszą anglojęzyczną historię czarownictwa napisaną przez kobietę. Autorka omawia zawartość publikacji w kontekście współczesnej historiografii magii i czarów oraz odnotowanego w ostatnim czasie „wielkiego powrotu czarownic”. Słowa kluczowe: czarownictwo, czarownica, magia, epoka wczesnonowożytna, kobieta, mizoginizm, procesy o czary, Wielkopolska
Dział: Na warsztacie
Abstract: Celem artykułu jest krytyczne streszczenie i objaśnienie kluczowych tez, które zostały przedłożone przez Marshalla Sahlinsa i Davida Graebera w On Kings (2017). Autor umieszcza je w kontekście „zwrotu ontologicznego” (stanowiska antropologicznego odrzucającego hegemonię reprezentacji) oraz wskazuje – niejako na marginesie – na ich potencjał metodologiczny dla badań antropologiczno-historycznych nad kształtowaniem się wczesnośredniowiecznych dynastii królewskich na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej. Słowa kluczowe: król-obcy, Marshall Sahlins, David Graeber, ustrój galaktyczny, metaistoty, monarchia, przemoc, mit dynastyczny, rdzenna ontologia, zwrot ontologiczny, schizmogeneza
Dział: Felieton
Abstract: Fragment powieści Rozpływaj się, która ukazała się 16 czerwca 2021 roku w Wydawnictwie Literackim
Dział: Felieton
Dział: Felieton
