Nr 4 (215) / 2022
Liczba stron: 276
Wypowiedzieć imperium
Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Wypowiedzieć imperium
Katarzyna Trzeciak
Wraz z inwazją Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku na sile przybrały próby poszukiwania formuły dla opisania przeszłości i teraźniejszości kultury rosyjskiej. Intelektualiści i intelektualistki (głównie zachodniej i środkowej) Europy podsuwali często opozycyjne wobec siebie strategie: wymazywania dziedzictwa imperium rosyjskiego bądź poszukiwania innej, nieimperialnej Rosji. Nie brakowało również głosów przekonujących, że historię (w tym także historię kultury i literatury) Rosji przepisywać i wypowiadać trzeba w perspektywie postkolonialnej. Tytuł „Wypowiedzieć imperium” czerpie z dwuznaczności „wypowiedzenia”: jako językowego wyrażenia, ale i zarazem wymówienia zależności od imperium. Trzy głosy składające się na blok – ukraiński, białoruski i polski – odmiennie wypowiadają imperialne konstrukty (kultury, historii, tożsamości), a zarazem spotykają się w przekonaniu, że „kultura unieważnienia” nie rozwiązuje problemu relacji Europy do dziedzictwa Rosji. Pytanie, co zrobić z kulturą rosyjską, nie powinno wreszcie ustępować pola wysiłkom poszerzania wiedzy o kulturach przez Rosję zagrabionych, dlatego w niniejszym bloku artykułów – obok dwóch esejów odnoszących się bezpośrednio do rosyjskości – pojawia się wypowiedzenie imperium przez przypomnienie jego skutków dla ukraińskiej sztuki lat 30. XX wieku. Autorki i autor esejów z niniejszego bloku wypowiadają imperialistyczne zależności, uwzględniając własne, indywidualne uwikłania w geopolityczne napięcia i wykorzystując je do sformułowania (mniej lub bardziej bezpośredniego) postulatów dla Zachodu, niekiedy zbyt łatwo wchodzącego w rolę egzekutora imperium.
Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Marta Kowerko-Urbańczyk, Magdalena Bednarek
Jesteśmy w momencie, w którym sztuka dla dziecka zakleszczyła się w bon motach, łatwych receptach, jak ją tworzyć, jak rozmawiać z dziećmi. To wszystko dobrze brzmi, tylko co to właściwie znaczy, pyta w rozmowie Justyna Czarnota. Zaproszone przez nas autorki i autorzy, profesjonalistki i teoretyczki w różnych, komplementarnych obszarach diagnozują ten stan i szukają dróg wyjścia, pomostów pomiędzy dorosłym twórcą a dzieckiem. Czynią to na różne sposoby. Twórczynie i animatorki eksplorują ścieżki pomiędzy wszystkim-co-dotąd-wiedziały-o-sztuce a dziecięcym odbiorem – ekstatycznym tańcem (Aniela Kokosza), rodzinnym performansem na Zoomie (Sandra Lewandowska) lub spotkaniem w przestrzeni wystawy (Magdalena Kreiss). Badaczki_cze z kolei obserwują, w jakich warunkach możliwe jest bycie w relacji w kontekście migracji (Magdalena Bednarek, Marta Kowerko-Urbańczyk), pochylają się nad dorosłą grupą odbiorców animacji skierowanych do dzieci (Anna Reglińska-Jemioł) lub dokumentują przemiany zachodzące w wystawiennictwie (Cezary Wicher). Dotychczasowe strategie komunikacji między dorosłym a dzieckiem straciły ważność, przeterminowały się. To nie czas na morał, nie ma już wszystkowiedzących dorosłych. Sztuka dla dzieci się wyemancypowała i w tej emancypacji już skodyfikowała – a bohaterki takie jak Pippi ugrzęzły w popkulturowych odczytaniach, na co wskazuje Anna Maria Czernow. Maciej Skowera pisze zaś o nawiedzeniach widmowymi odczytaniami literatury dla dzieci. Wiedziałyśmy, że to nie czasy na „literaturę osobną” czy „czwartą”. To nie czas „książeczek” i „teatrzyków”, lecz pełnowymiarowej sztuki i literatury dla dziecka, tworzonej – jak zauważa Joanna Żygowska – ze świadomością, że głosu dziecka podrobić się nie da. Mimo to dorośli uczą się od dzieci. Szukają perspektyw spotkania. Kontakt, poszukiwanie pokrewieństwa pomiędzy adresatami i adresatkami w różnym wieku nie są jednak łatwe. Bywają one, także tutaj, kwestionowane. Jesteśmy w dynamicznej relacji ze sztuką dziecka, niepewne tego, czego chce dziecięcy odbiorca, i dyskutujące o tym, jak to zmierzyć. Eksplorujemy ten teren z ciekawością. Czasem z nadzieją, że poprzez sztukę kierowaną do najmłodszych można zbudować świat, w którym ludzie chodzą do teatru, lub w przekonaniu, że intymna lektura z własnym dzieckiem jest lekcją nie do przecenienia.
„Dowody geologiczne” Matthew C. Wilsona
Od 2016 roku Stowarzyszenie Czasu Kultury prowadzi w Poznaniu galerię Skala. Wystawiało w niej dotychczas liczne, międzynarodowe grono artystek oraz artystów, którym – podobnie jak wydawcom niniejszego czasopisma – bliskie pozostają ideały kultury zaangażowanej oraz wiara w sprawczość demokratycznych form upowszechniania wiedzy. Teksty i materiały wizualne zamieszczone na kolejnych stronach powiązane są z praktyką Matthew C. Wilsona, urodzonego w USA artysty-badacza, którego indywidualna wystawa zamyka program galerii na rok 2022. Publikacja stanowi z jednej strony swoisty przewodnik po tym pokazie, z drugiej zaś – suplement, który sytuuje twórczość Wilsona w kontekście dyskusji na gruncie współczesnej humanistyki oraz nauk o środowisku. W rozmowie z amerykańską historyczką sztuki Caroline A. Jones twórca dzieli się swoimi spostrzeżeniami na temat wpływu nowoczesnej cywilizacji na planetarne zmiany klimatyczne oraz geologiczne. Dialog dotyczy również uwikłania sztuki współczesnej w historię nowoczesnego ekstraktywizmu. W osobnym, eseistycznym tekście sam komentuje natomiast poetykę filmu „Geological Evidences”, z którego został zapożyczony tytuł wystawy w galerii Skala. Praca ta ujawnia w pełnej krasie specyfikę praktyki Wilsona, meandrującej pomiędzy awangardowymi eksperymentami z ruchomym obrazem a forensycznym badaniem przestrzeni ukształtowanych przez nowoczesną technonaukę oraz kolonializm. Wybrane kadry z filmu pełnią na kolejnych stronach funkcję ilustracji, a towarzyszą im autorskie komentarze samego twórcy.
Spis treści / artykuły do kupienia lub pobrania:
Dział: Stopka redakcyjna | Spis treści
Zakres stron: 1-4
Dział: Wypowiedzieć imperium
Zakres stron: 5-6
Dział: Wypowiedzieć imperium
Zakres stron: 7-10
Dział: Wypowiedzieć imperium
Zakres stron: 11-19
Dział: Wypowiedzieć imperium
Zakres stron: 20-23
Dział: Poznańska Nagroda Literacka
Zakres stron: 25-37
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 38-39
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 40-63
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 64-76
Abstract: Starting from Stella Pryce’s observations derived from spectral theory about the “haunting” canon of British children’s literature, the author wonders whether “ghosts” similar to the “phantoms” of Lewis Carroll’s Alice’s Adventures in Wonderland and J.M. Barrie’s Peter Pan also function in Polish cultural consciousness. He argues that works demonstrating a “hauntological potential” are easier to find in Polish young adult literature, provides the few examples of “specters” found in Polish children’s literature, and concludes by reflecting on the reasons for the state of affairs described, emphasizing the need to meet “ghosts” and work this encounter through on the phantasmal level. Keywords: canon, classics, children’s literature, young adult literature, Polish literature, spectral theory, hauntology
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 77-81
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 82-103
Abstract: This article presents the ways in which the subject of refugees is addressed in children’s publications available on the Polish publishing market, and how this presence has been affected by the 2021 asylum crisis and the 2022 war in Ukraine. Problems related to the presentation of this topic to children are presented, highlighting the mechanisms of censorship, but above all, concerning the poetics and reception of the books, in which this subject is broached. Referring to the reflections of Joanna Papuzińska (“co-experiencing”) and Agnieszka Kwiatkowska (“family reading”), the author proposes the notion of community reading or co-reading, according to which a text is treated as a statement about community, a way of creating and sustaining it, a value that unites different readers in an aesthetic, emotional and volitional experience, regardless of their age. Keywords: refugees in literature, asylum crisis, children's literature, co-reading
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 104-117
Abstract: The purpose of this article is to analyze six picture books thematizing migration that were produced in European countries from 2016 to 2019. The initial assumption that picture books allow for the expression of political sorrow, while simultaneously unsealing the construct of childhood dominant in past decades is confronted with the author’s practice. Another area of interest is the authorial strategies through which their creators attempt to reach a multiplicity of audiences: the child and the adult. Keywords: picture book, migration, children’s literature, multiplicity of audiences, affects
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 118-124
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 125-135
Abstract: The author of this text treats the Interactive Playground at the WRO Art Center in Wrocław, first presented in 2008, as a study of demuseumization. Infected with the concept of the third place, it is a way of thinking and creating an exhibition venue in which the art gallery is fully democratized. The article presents the project’s two recent exhibitions: Sygnały [Signals] (2018) and Ślady [Traces] (2020). Based on in-depth interviews with the curators, the author analyzes the strategies adopted in relation to the project’s original formula, the mechanics of the presented installations in contact with the public, and the methods of mediation between the works and visitors. Keywords: Interactive Playground, third place, media art, demusealisation
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 136-141
Dział: Dziecko – sztuka – dorosły: warianty spotkań
Zakres stron: 142-152
Abstract: The animated series My Little Pony: Friendship is Magic has become a cultural phenomenon since its creation in 2010. The cartoon relatively quickly gained a considerable fan base (primarily bronies – mostly young men eager to demonstrate their fascination with the series’ themes). It becomes legitimate to consider the phenomenon of the series in a broader (transcultural) context, especially the search for a (not so obvious) code of refiguration of masculinity and the increasingly important strategy of post-ironic cultural communication, which triggers a sincere emotional commitment in the viewers of the series. Bronies manifest a new way of constructing the concept of masculinity, far from the culturally recognized traditional norm. This text aims to organize the issues relating to the phenomenon of bronies and proposes to view it through the prism of the practices of New Sincerity as one of the trends having a significant impact on the image of contemporary popular culture. Keywords: bronies, refigurations of masculinity, My Little Pony, New Sincerity, fandom
Dział: Poezja
Zakres stron: 154-157
Dział: Poezja
Zakres stron: 158-161
Dział: „Dowody geologiczne” Matthew C. Wilsona
Zakres stron: 162-163
Dział: „Dowody geologiczne” Matthew C. Wilsona
Zakres stron: 165-193
Abstract: This text focuses on the interpretation of the work Geological Evidences by visual artist Matthew C. Wilson. The author reconstructs the methodology of Wilson’s artistic and research work. Furthermore, he analyzes the poetics of the film in order to draw attention to the goals guiding the artist as he constructs ambiguous representations of contemporary techno-culture-natures using specialized instruments and in close dialogue with discourses and practices of technoscience. In the first part of the article, the author argues that the formal tricks used in the film can be successfully characterized by referring to the concept of estrangement (Viktor Shklovsky). At the same time, however, he updates the cited category, pointing out that the deautomatization of perception in Geological Evidences does not serve to restore the sense of organic unity with the stable world in statu nascendi, but rather to highlight the dynamic relations of human with the environment. In the second part, the author places Wilson’s work in the context of speculative practices in the contemporary arts and humanities, which aim to expand the social-ecological imagination in light of the progressing global climate change. Keywords: estrangement, Anthropocene, ecological imagination, art-based research, metabolic rift
Dział: „Dowody geologiczne” Matthew C. Wilsona
Zakres stron: 194-207
Dział: Esej
Zakres stron: 209-224
Abstract: Deepfakes are based on media visualizations of the body, transforming its image by adding or subtracting certain features. In doing so, they falsify the body, changing its appearance and casting it in roles in which it did not previously appear. It is achieved via specialized applications and collaborative online platforms. They require careful analysis, as well as characterization of the mechanisms behind their manipulative strategies. This article attempts to organize reflection on deepfakes, paying attention to their technological and social dimensions. At the same time, it shows that deepfakes are based on simple construction schemes (they are easy to construct but also to deconstruct). The knowledge resulting from the analyses conducted in this area can be helpful both for “disarming” deepfakes and raising social competence to recognize them, and for creating systemic technological solutions – responses to their expansion. Keywords: deepfakes, digital media, manipulation techniques
Dział: Na warsztacie: Transpłciowość – procesy i strategie
Zakres stron: 226-239
Abstract: This text refers to the book Transpłciowość w Polsce [Transgender in Poland] by Maria Dębińska and its description of the process of emergence and transformation of the category of transgender. It discusses the ways in which society gives a symbolic layer to the feelings experienced by transgender people. The image of a violent society is comprised of the medical sector and the legal world, and their tools include language, the structure of diagnosis, legal proceedings or medical interventions of arriving at gender characteristics. The author describes this process from both an anthropological and sociological perspective, as well as from a historical perspective. The commentary contained in the article is an attempt to outline the dilemmas faced by medical professionals, especially in situations that require decisions to propose specific forms of psycho-sexological assistance. The author of the article points first of all to the individualized situation of transgender people and the necessity to respect their viewpoint and needs. In reference to Dębińska’s text, she calls for careful analysis and consideration of the social categories in which we are all immersed. Keywords: transgender, gender identity, gender dysphoria, gender incongruence, psycho-sexual development, gender-affirming care
Dział: Na warsztacie: Transpłciowość – procesy i strategie
Zakres stron: 240-255
Abstract: This article is devoted to Maria Dębińska’s book Transpłciowość w Polsce. Wytwarzanie kategorii [Transgender in Poland. Production of a Category]. The author reconstructs the argumentation presented in the book and then subjects it to a critical analysis. Her goal is, firstly, to bring out the most inspiring elements of Dębińska’s work, and secondly, to point out important questions that have been left unanswered. Keywords: transgender, ethnography of a category, Maria Dębińska
Dział: Felieton
Zakres stron: 257-260
Dział: Felieton
Zakres stron: 261-264
Dział: Felieton
Zakres stron: 265-268
Dział: Biogramy
Zakres stron: 269-274
