Dział: Teorie spiskowe

Dział: Teorie spiskowe

Dział: Teorie spiskowe

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł zarysowuje możliwe powiązania pomiędzy trzema rodzajami narracji: spiskową, krytyczną i kryminalną. Podstawowe założenie metodologiczne dotyczy stawiania pytań o to, jak działa, a nie czym jest dany rodzaj narracji. Główny postulat wywodu podnosi kwestię koniecznych przesunięć w rozumieniu roli teorii spiskowej w rekonstruowaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń. Autorzy argumentują na rzecz uwzględniania teorii spiskowej jako narracji możliwej, ponieważ nie znajdują takich odstępstw od jej sposobu argumentacji, które pozwoliłyby na zarysowanie wyraźnej granicy między teorią spiskową a teorią krytyczną w rozumieniu zaproponowanym przez Bruno Latoura. Przykład narracji kryminalnej – powieść Ziarno prawdy Zygmunta Miłoszewskiego – pozwala na sproblematyzowanie funkcjonowania narracji spiskowej wewnątrz fabuły detektywistycznej. Korzystając z zaproponowanego przez Franciszka Czecha podziału na klasyczne i nieklasyczne metanarracje spiskowe, autorzy artykułu stawiają pytania dotyczące granic racjonalności postępowania detektywa, źródeł stawianych przez niego hipotez i sposobów argumentacji.

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł poświęcony jest próbie zanalizowania w kategoriach filozoficznych integralnych związków łączących teorie spiskowe z procesem konstytuowania się kulturowego i politycznego paradygmatu Nowoczesności, utożsamianej przez autora z szeroko rozumianym projektem emancypacji racjonalnego podmiotu. Autor stawia tezę, że konspiracjonizm stanowił ważny element zespołu idei pozwalającym koncepcjom filozoficznym uzyskać sprawczą moc oddziaływania na rzeczywistość i stale towarzyszył teoretycznym konstruktom odpowiadającym kolejnym etapom procesu emancypacji, wyznaczając ich ukrytą strukturę. Zarysowane tu przekonanie oparte jest na autorskiej koncepcji modelu formowania się narracji spiskowych. Słowa kluczowe: Teorie spiskowe, podmiot, Oświecenie, emancypacja, rewolucja

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł jest próbą ujęcia związku między współczesnym zjawiskiem teorii spiskowych oraz XIX-wiecznym mesjanizmem. Relacja ta nie wyczerpuje się wyłącznie w zdiagnozowaniu powrotu stylu symboliczno-romantycznego w obrębie performansów politycznych. Mesjanizm, pojmowany jako filozoficzno-religijna próba przepracowania postępu, wykorzystuje te same kompensacyjne i emancypujące funkcje, co teorie spiskowe. Oba zjawiska wsparte na metafizycznym schemacie wymownie wskazują na kryzys form reprezentacji oraz niestabilną tożsamość narodową społeczeństwa polskiego. Słowa kluczowe: mesjanizm, teorie spiskowe, katastrofa smoleńska, post-metafizyka

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł poświęcony jest materialnej „infrastrukturze” teorii spiskowych współtworzonej zarówno przez same artefakty techniczne, jak i zarejestrowane na różnego rodzaju nośnikach materialne „ślady”. Za Wolfgangiem Ernstem autorka przyjmuje, że narzędzia rejestracji i odczytu danych posiadają swą własną pozaludzką, maszynową temporalność, która wpływa na nasz sposób rozumienia czasu i historii. Myślenie paranoiczne nie musi być więc jedynie wynikiem samych treści cyrkulujących w medialnych sieciach, ale także stanowić skutek ludzkiego spotkania z materialnymi artefaktami technicznymi. Ów problem przedstawiony został także we współczesnych kontekstach pejzażu medialnego, w których materialność mediów jest zakrywana coraz „grubszymi” warstwami interfejsu ograniczającymi kontrolę nad naszymi urządzeniami i narzędziami.

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł dotyczy motywu teorii konspiracyjnych w narracjach zombie-centrycznych. Pomnożenie liczby tekstów powiązanych z wizją schyłkowości współczesnych realiów nie jest przypadkowe wiążąc się z wieloparametrowym kryzysem, jaki zaobserwować można w obrębie światowych społeczności. Potrzeba zaangażowania sztuki w dyskurs dotyczący kryzysu skutkuje próbą prefigurowania podejrzliwości wobec działań rządzących. W artykule wskazano różne interpretacje motywów spiskowych. Wyłożone zostały także prawdopodobne przyczyny tak dużej frekwencji podobnych toposów, a wszystkie konstatacje poparto licznymi przykładami zaczerpniętymi z europejskich i amerykańskich literackich narracji zombie-centrycznych. Słowa kluczowe: narracje zombie-centryczne, literatura, zombie, teoria spiskowa, spisek, konspiracja

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł prezentuje analizę występujących głównie w przestrzeni internetowej i odwołujących się do idei antysłowiańskiego (judeochrześcijańskiego) spisku pozanaukowych koncepcji historii Słowian z perspektywy psychologii historyczno-kulturowej. Przedstawione zostają narracje dotyczące takich zagadnień jak starożytne (aryjskie) pochodzenie Słowian czy wymazywanie z pamięci społeczeństwa mocarstwowej historii Słowiańszczyzny oraz przywoływane na ich poparcie argumenty, takie jak amatorskie interpretacje lingwistyczne i źródłowe. Mechanizm tworzenia tychże narracji powiązany zostaje z tożsamością etniczno-narodową ich twórców. Słowa kluczowe: Słowianie, narracje historyczne, teorie spiskowe, tożsamość etniczna, psychologia historyczno-kulturowa

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł poświęcony jest analizie współczesnych narracji konspiracyjnych w kontekście społeczeństwa hiszpańskiego oraz tamtejszych środków masowego przekazu. Koncentruje się na sprzecznych teoriach spiskowych, jakie narosły wokół tragicznego w skutkach zamachu terrorystycznego, który miał miejsce 11 marca 2004 roku w Madrycie. Do dziś stanowi on pożywkę, dzięki której kiełkują zupełnie odmienne domniemania co do postaci jego sprawców, przyczyn oraz celów społeczno-politycznych, jakie przyświecać miały temu brutalnemu posunięciu. Narracje dotyczące ataku idą w zasadzie dwutorowo, a zasadniczymi aktorami, których hiszpańskie środki masowego przekazu podejrzewają o jego przeprowadzenie są z jednej strony islamscy fundamentaliści, a z drugiej strony baskijska organizacja terrorystyczna ETA. Słowa kluczowe: Al-Kaida, ETA, Hiszpania, teorie spiskowe/konspiracjonizm, zamachy w Madrycie

Dział: Teorie spiskowe

Abstract: Artykuł jest próbą analizy sposobów wykorzystania teorii spiskowej jako narzędzia literackiej fikcji w odniesieniu do takich kategorii jak mistyfikacja, "ontologiczny skandal", surfikcja. Materiał krytyczny stanowi powieść pt. Poslední tečka za Rukopisy M. Urbana opisująca sprawę fałszerstwa rękopisów odkrytych w XIX w. przez V. Hankę i J. Lindę. Dokumenty, pierwotnie uznane za zabytki piśmiennicze, z czasem stały się przedmiotem batalii o być albo nie być literatury narodowej. Powieść Urbana, wykorzystując strategię metamistyfikacji, żongluje konwencją literatury faktu. Ukazuje dzieje literatury w postaci paranoicznej historii spisku, traktując ją subwersywnie, jako egzemplifikację strategii zawłaszczania dyskursu. Słowa kluczowe: mistyfikacja, fałszerstwo, teorie spiskowe, Odrodzenie Narodowe w Czechach

Dział: Esej

Dział: Esej

Abstract: Punktem wyjścia i głównym przedmiotem analizy jest zmieniający się status poezji we Polsce rozpatrywanyw kontekście teorii postkolonialnej. W pierwszej części analizowane są współczesne teksty kultury, które dokonują tematyzacji statusu poezji w polskiej tradycji (sztuki Pawła Demirskiego, film „Papusza” Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauze oraz najnowsze powieści Małgorzaty Musierowicz). Część druga przedstawia braki dotyczące krytycznej analizy restauracji kapitalizmu w polskiej humanistyce po 1989 roku i wynikające stąd paradoksy. W ostatniej części interpretacji poddane zostały na nowo zdefiniowane wiersze „politycznie niepoprawne”: Szczepana Kopyta „Kto zabił Jolantę Brzeską” oraz anonimowy wiersz „Na śmierć Dominika Szymańskiego z Bieżunia”. Słowa kluczowe: polska poezja, kapitalizm, queer

Dział: Proza

Dział: Proza

Dział: Poezja

Dział: Poezja

Dział: Na warsztacie

Abstract: Artykuł przedstawia główne problemy badawcze wytwarzane przez współczesną „kulturę konspiracji” (pojęcie wprowadzone przez Petera Knighta). Refleksja zogniskowana jest wokół dwóch książek – antologii Struktura teorii spiskowych, zawierającej wybór najważniejszych XX-wiecznych akademickich ujęć problemu, wyselekcjonowanych i skomentowanych przez Franciszka Czecha, oraz autorskiej rozprawy Czecha „Spiskowe narracje i metanarracje”. Pierwsza część rozprawy to szeroki, porządkujący komentarz do teorii zaprezentowanych w antologii, natomiast druga prezentuje socjologiczną panoramę współczesnych polskich teorii spiskowych (z teorią zamachu smoleńskiego na czele). Socjolog zajmuje stanowisko zbliżone do rewizyjnych teorii spiskowych, odwołując się do interdyscyplinarnego zaplecza studiów kulturowych. Orientacja metodologiczna Czecha pociąga za sobą kilka ważnych decyzji, takich jak odrzucenie założenia, że teorie spiskowe są z zasady fałszywe czy szkodliwe oraz koncentracja uwagi raczej na schematach narracyjnych, niż bardziej tradycyjnej psychologii konspiracjonizmu, operującej pojęciami „stylu paranoicznego” czy „mentalności spiskowej”.

Dział: Na warsztacie

Abstract: W artykule autor podejmuje problematykę mitu ideologicznego Ziem Odzyskanych, zarówno w kontekście historycznym, jak i trwałości tego konceptu kulturowego oswajania ziem poniemieckich we współczesnym dyskursie politycznym. Obecny kryzys migracyjny w Europie skłania do wnikliwego przyjrzenia się największym przemieszczeniom ludności w nowożytnych dziejach kontynentu, którymi były wojenne i tużpowojenne ucieczki, wysiedlenia i przesiedlenia w Europie Środkowo-Wschodniej, szczególnie związane z utratą przez Polskę terytoriów wschodnich i przyłączeniem ziem niemieckich. Kwestie te dopiero po przełomie 1989 roku mogły być rzetelnie przedstawiane i badane, bez ograniczeń cenzury, i choć proces ten trwa już ponad ćwierć wieku, to nadal jest to problematyka, której wielowymiarowe kulturowe znaczenie domaga się pełnego opisania – w związku z tym w artykule dokonano przeglądu najważniejszych ostatnich publikacji książkowych związanych z tym tematem.

Dział: Na warsztacie

Abstract: „A Dictionary of Cultural and Critical Theory” to efekt zbiorowej, międzynarodowej współpracy wybitnych przedstawicieli nauk humanistycznych, który wciąż czeka na swoje polskie tłumaczenie. W polskiej humanistyce nie odnotowano dotąd publikacji o charakterze encyklopedycznym, czy słownikowym w równym stopniu oddającym zawartość ideową amerykańskiej propozycji. Niniejszy artykuł jest próbą spojrzenia na unikatowe wydawnictwo z perspektywy humanistycznego pragnienia całości i jedności, które ucieleśniło się po raz pierwszy wraz z narodzinami idei encyklopedii. Celem tego szkicu jest również zaprezentowanie publikacji oraz próba recenzji „A Dictionary of Cultural and Critical Theory”.

Dział: Felieton

Dział: Felieton

Dział: Felieton