Dancingowa pozłota

Realizatorzy przyjęli, że publiczność teatralnego „Wodzireja” zna film Falka, a przynajmniej pamięta najważniejsze motywy jego fabuły. To założenie upoważniło ich do rezygnacji z linearnego prowadzenia pełnej prezentacji scenicznej, ujawniania motywacji postaci i szczegółów przebiegu poszczególnych zdarzeń, zamiast czego skoncentrowali się na tworzeniu specyficznej atmosfery. Aktorki i aktorzy pozostają w nieustannym ruchu – działając bez zapowiedzi, ostrzeżeń, cięć czy pauz, przechodzą z jednej sceny w kolejną. Niejednokrotnie zmieniają się kreowane przez nich role, co sprawia, że opolski „Wodzirej” wydaje się hybrydą wieloboju i sztafety. Niezależnie od tego, czy akurat uruchamiana jest obrotowa scena, charakter rozgrywających się przed publicznością zdarzeń przypomina diabelski kołowrót napędzany ambicjami, intrygami i pełen różnego rodzaju pułapek. Taki efekt potęguje znakomita, sugestywnie oddziałująca na widzów muzyka, tworzona na żywo przez Andrzeja Koniecznego i Kacpra Krupę (tych samych, którzy z Łoną nagrali album „TAXI”, co ma konkretne znaczenie w spektaklu: kiedy w jego zakończeniu Kacper Sasin śpiewa przepojony nostalgią za czasem minionym utwór „Kiedyś to było” z ich repertuaru, niweczy krytyczny ładunek wcześniejszej prezentacji). Saksofon basowy, werbel i odrobina elektroniki tworzą gęste dźwiękowe tło, jednak wspomniani artyści przygotowali także nowe aranżacje znanych hitów – między innymi utworu „W domach z betonu” Martyny Jakubowicz, przydającego goryczy dwuznacznym scenom o charakterze erotycznym. podczas śpiewania tej piosenki przez Monikę Stanek na moment zwalnia tempo spektaklu. Poza tą chwilą wydaje się, że twórcy kierują się ideą wypowiedzianą wprost jako komentarz do filmu Falka przypisywany Andrzejowi Wajdzie: „Danielak musi być cały czas w biegu, bo gdyby się na chwilę zatrzymał, to by się zastanowił i tyle świństw nie zrobił”.

Zgodnie z sugestią Wajdy tytułowy bohater opolskiego przedstawienia nie zatrzymuje się. Wrażenie ciągłego ruchu potęgowane jest przez równoległe obsadzenie w tej roli trzech aktorów. Chociaż Jakub Klimaszewski, Adam Szustak (gościnnie) i Konrad Wosik różnią się od siebie, reżyser nie wykorzystał okazji, aby – angażując każdego z nich – podkreślić inną cechę osobowości Danielaka. Cytat z Wajdy wskazuje na kolejną płaszczyznę wzbogacającą spektakl w relacji do oryginału – Czerwień i Liber starają się ukazać postaci, a także grających je aktorów oraz aktorki jako osoby zdolne do krytycznego myślenia i oceny własnych działań. Takich warstw jest w opolskim „Wodzireju” więcej, a nałożone na siebie ciekawie wzbogacają prezentację. Zaczerpnięta ze scenariusza filmowego opowieść przeplata się z metarefleksją odnoszącą się do sytuacji i doświadczeń teatralnych artystek i artystów, tempo akcji oraz muzyka potęgują wrażenie rozgorączkowania, które przejmuje kontrolę nad Danielakiem, gotowym „po trupach” dążyć do osiągnięcia obranego celu. Na to wszystko nakłada się wyostrzający perspektywę wątek krytycznego spojrzenia, obecnego w autorefleksyjnych komentarzach wypowiadanych w przestrzeniach „pomiędzy” osobistym namysłem aktorów i aktorek a samoświadomością kreowanych przez nich postaci. Diabelski kołowrót zagęszcza się jeszcze bardziej za sprawą kolorowych, estradowych kostiumów stylizowanych na lata 70., osadzonej na obrotowej scenie – monumentalnej, choć minimalistycznej – scenografii (podobnie jak kostiumy i reżyseria światła, autorstwa Mirka Kaczmarka) oraz projekcji wideo (EMIKO).

Przedstawienie Libera ogląda się bardzo dobrze – tempo akcji, świetna gra całego zespołu i wiele estetycznych atrakcji nie pozwalały mi oderwać oczu od sceny nawet na chwilę. Byłoby świetnie, gdyby twórcom udało się wzbogacić tę prezentację o mocne, uniwersalne analogie do współczesności (tym razem motywy teatralne okazują się niewystarczające) oraz poskromić fragmentaryczność i ograniczyć rwanie się wątków, bez czego pojawia się wrażenie, że fabularne puzzle dopasowywane są do siebie zbyt szybko i tylko na chwilę, by znów ulec rozsypaniu.

Skupienie się na utrzymaniu tempa wymusiło na twórcach rezygnację z prezentacji pogłębionych charakterów postaci i ukazania kierujących nimi motywacji. Poza rzadkimi chwilami refleksji – nie mylić z wyjaśnieniem motywacji postaci, które pojawia się kilkukrotnie – przebijającej się głównie w rolach kreowanych przez kobiety (w monologach Moniki Stanek obrazującej wrażenie poniżenia doświadczanego przez aktorki czy w grze Judyty Paradzińskiej jako Meli, dla której bliskość jest także towarem) ważniejszy w teatralnym „Wodzireju” okazuje się kołowrót zdarzeń i ambicji. Gdybym musiał wybierać pomiędzy biegunami psychologicznej głębi albo wartką, atrakcyjną prezentacją, pozostałbym po stronie Libera. Zwłaszcza na przednówku, kiedy dość mam już zimowej stagnacji i szarości. Zbyt często okazuje się, że intelektualne wzmożenie jest w polskim teatrze jedynie pozą – pustą figurą, z której nic nie wynika. Jednak, gdyby reżyser dał mi więcej szans na złapanie oddechu i sprowokował do zastanowienia się nad motywacjami trzech, różniących się jakoś, choć występujących w identycznych, pomarańczowych garniturach Danielaków, mógłbym mieć wrażenie, że uczestniczyłem w czymś więcej niż pełnej dramatyzmu komedii ludzkiej, rozgrywającej się podczas balu skąpanego w brokatowej pozłocie.