Kryzysowy kwestionariusz. Kultura „w” i „po” czasach pandemii

Stan epidemiczny; stan epidemii; stan pandemii; stan bezprecedensowy; stan paranormalny; stan wyjątkowy (ponoć jeszcze nie – ale…). Powyższa wyliczanka odsłania realny i ważki problem: nie istnieje nazwa precyzyjnie i w pełni oddająca stan, w którym się znajdujemy. Owa nieokreśloność odciska realne skutki – skoro nie wiadomo, jak ów czas nazwać, tym bardziej nie wiadomo na pewno, jak w nim działać.

Reguły czasu epidemii – przede wszystkim oficjalne, m.in. zakaz zgromadzeń, ograniczenie działalności handlowej, przeniesienie dydaktyki uczniów i studentów w tryb zdalny, zamknięcie publicznych i niepublicznych instytucji kultury, zamknięcie miejsc prowadzenia aktywności fizycznej, przede wszystkim zaś ograniczenie swobody wychodzenia z domu, zachęta do świadczenia pracy w formie zdalnej – zmusiły społeczeństwo do konwersji praktyk zawodowych i prywatnych, w obu przypadkach także w sferze kultury. Reguły te zaktualizowały także – będącą od dawna tematem publicznym – dyskusję o sferach, które za Davidem Graeberem można określić jako „prace bez sensu”. Dynamika społeczna dowodzi, że kultura jest potrzebna, a praca w niej nie jest bez sensu, jako że przynosi konkretne korzyści: społeczne, ekonomiczne, polityczne. Czas epidemii uwypuklił jednak także wieloletnie zaniedbania względem pola kultury – wobec czego pokryzysowe zagrożenia w swoich niepokojących rozmiarach są tu znajome i realne.

Przyglądamy się więc – jako uczestniczki i uczestnicy pola kultury – nowym praktykom (od przenoszenia aktywności do mediów społecznościowych po nowe regulaminy funkcjonowania instytucji). Nie tylko śledzimy ową dynamikę, ale aktywnie się w nią włączamy. I zadajemy pytania – zarówno w rozmowach, jak i listach otwartych (Postulaty kryzysowe dla kultury) oraz badaniach ankietowych (Wpływ epidemii COVID-19 na stan sektora kultury w Krakowie, ankieta stowarzyszenia Klon/Jawor). Większość z nich podejmuje fundamentalną kwestię: warunków pracy (niestabilnych) i płacy (niskiej), których skutki w obliczu kryzysu zostają spotęgowane.  W tym świetle śledzimy zarówno działania władz – miejskich, wojewódzkich, państwowych – jak i oddolne inicjatywy wskazujące na niewystarczalność tych pierwszych. Szukamy rozwiązań, wskazujemy działania i sami działamy. Raz po raz próbujemy wyobrazić sobie przyszłość – jak robili to rozmówcy w poznańskim Pawilonie (Scenariusze przyszłości w pandemii).

Ekonomiści, badaczki i badacze społeczni mówią o długofalowych skutkach i projektowanych scenariuszach społeczno-gospodarczych, z którymi musimy się zmierzyć, na które musimy się przygotować, których rozwiązania będzie trzeba odnaleźć. Chcemy ten sam gest zaproponować wobec lokalnego pola kultury.

Pragniemy, alby różne osoby pracujące w kulturze opowiedziały, bazując na własnych doświadczeniach, co jest zagrożone w kulturze, co warto wspierać, jak troszczyć się za pomocą kultury o ważne cele społeczne w obecnej sytuacji, a także po ustąpieniu epidemii. Wyobrażamy sobie to przedsięwzięcie jako formę „kryzysowego kwestionariusza”, który przyniesie wymianę doświadczeń i idei, a w konsekwencji stanie się próbą zmapowania pola kultury w Poznaniu i Wielkopolsce. Synergia głosów o różnej słyszalności – instytucji dużych i małych, publicznych i NGO, osób zatrudnionych i freelancerów, osób na stanowiskach kierowniczych i wykonujących konkretne prace projektowe; animatorek i animatorów, artystek i artystów; urzędniczek i urzędników kultury; redaktorek i redaktorów; zajmujących się teatrem, literaturą, muzyką, sztuką, ich połączeniami – przynieść może, w naszym przekonaniu, niezwykle cenną mapę problemową, która służyć może pomocą w zaprojektowaniu konkretnych postulatów lub/i rozwiązań dla funkcjonowania kultury po czasach pandemii.

Chcemy oddać głos pracownicom i pracownikom kultury. Chcemy ich opowieści – ze wszystkimi jej prawami: włączania do sprawozdawczego zapisu własnych emocji (lęków, nadziei), łączenia reportażowego konkretu z próbą uwolnienia wyobraźni.

Mierząc się z wyzwaniami, które stoją przed kulturą w obecnej sytuacji, warto już teraz zacząć szukać pomysłów na przyszłość, nowych idei.
Każdą i każdego prosimy o odpowiedzi na te same pytania:

1. Co kryzys pokazał (w) kulturze? Jakie konkretne punkty funkcjonowania pola kultury uwyraźnił?
2. Jak działasz w związku ze stanem pandemii?
3. Jakie działania, nawyki, praktyki, inicjatywy powstałe w trakcie stanu epidemicznego i stanu epidemii powinny przetrwać i pozostać z nami na stałe?
4. Jakie dostrzegasz zagrożenia? Opisz zarówno te w chwili bieżącej (stanie epidemii), jak i spodziewane skutki po ustąpieniu pandemii. Możesz pisać zarówno o zagrożeniach przewidywanych, jak i swoich obawach. Możesz połączyć konkret faktów z wyobraźnią.
5. Jak dbać o to, co jest zagrożone? Czy sam wdrażasz praktyki troski i dbania? O czym i jak należy dyskutować w przestrzeni publicznej w związku z zagrożeniami uwyraźnionymi (lub wywołanymi) przez czas pandemii? Jakie środki zalecasz innym, aby móc otoczyć troską to, co według Ciebie jest zagrożone?

Zebrane odpowiedzi posłużą nam jako podstawa do stworzenia publikacji na temat funkcjonowania pola kultury w Wielkopolsce w i po czasie pandemii. Wszystkim oferujemy anonimowość, umożliwiamy jednak podanie nazwy instytucji oraz danych osobowych. Wybrane głosy publikować będziemy jako artykuły w CzasieKultury.pl – w porozumieniu z Autorką/Autorem – wcześniej, przed powstaniem tekstu ostatecznego. Osobom, których odpowiedzi opublikujemy jako artykuły, oferujemy honorarium.

Kwestionariusz powtórzymy po zakończeniu stanu epidemii – by móc uchwycić, które niepokoje i nadzieje znalazły swoje potwierdzenie w rzeczywistości, które okazały się (szczęśliwie / niestety) chybione. Dzięki temu przyjrzymy się także postulatom, które wobec nowych rozwiązań i reguł zasługiwać będą na szczególną uważność.

Projekt wyobrażamy sobie jako działanie solidarnościowe – jako zbieranie wspierających się wzajemnie głosów. Wspólnie mierzymy się z wyzwaniami, które stoją przed kulturą w obecnej sytuacji i w (miejmy nadzieję, niedalekiej) przyszłości.

Koordynatorzy projektu: Waldemar Rapior; Joanna B. Bednarek

Kontakt: projekt@czaskultury.pl
[Kwestionariusz do pobrania: tutaj]