vol. XXXIX, no. 2, 2023

Zwierzęce autobiografikcje

Piotr F. Piekutowski
Uniwersytet Śląski w Katowicach
ORCID: 0000-0002-1811-2073
Zakres stron: 25–33
Abstrakt:
Zwierzęce autobiografikcje
Artykuł poddaje pod rozwagę zjawisko zwierzęcych autobiografii, które kontynuują projekt Érica Barataya przyjmowania więcej-niż-ludzkiego punktu widzenia. Korzystając z terminu „autobiografikcji” Maksa Saundersa i badań narratologicznych Davida Hermana, autor ukazuje genologiczne i zoologiczne podłoże autonarracji zwierząt, które przybierają różnorodne formy. W artykule zaproponowano podział fikcjonalnych autobiografii zwierząt na historie jednostkowe, hybrydyczne i usieciowione. Eksperymentalne narracje różniące się skalą, perspektywą czy modelowaniem nie-ludzkich podmiotów zostają scharakteryzowane w swoim potencjale empatycznym i emancypacyjnym – jako historie destabilizujące antropocentryczny paradygmat.
Słowa kluczowe: autobiografia, autobiografikcja, narracje zwierzęce, zoonarracje, antropocentryzm
Abstract:
Animal Autobiographies
This article reflects on the phenomenon of animal autobiographies which continue Éric Baratay's project of taking a more-than-human point of view. Using Max Saunders' term "autobiography" and David Herman's narratology research, the author shows the genological and zoological background of animal autonarratives, which take various forms. The article proposes a division of fictional animal autobiographies into individual, hybrid, and networked stories. Experimental narratives, differing in scale, perspective, or modeling of non-human subjects, are characterized in their empathetic and emancipatory potential as stories that destabilize the anthropocentric paradigm.
Keywords: autobiography, autobiografiction, animal narratives, zoonarratives, anthropocentrism
Lista prac cytowanych:

Adamczewska-Baranowska, Izabella. “Autonaturografie. Biopoetyki immersyjnego piśmiennictwa przyrodniczego (Zajączkowska, Brach-Czaina, Tsing, Macdonald)”. Er(r)-go. Teoria – Literatura – Kultura, no. 43, 2021, pp. 229-249.

Allen, Colin. “Associative Learning”. The Routledge Handbook of Philosophy of Animal Minds, edited by Kristin Andrews, and Jacob Beck, Routledge, 2018, pp. 401-408.

Baratay, Éric. Animal Biographies: Toward a History of Individuals. Translated by Lindsay Turner, The University of Georgia Press, 2022.

—. Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii. Translated by Paulina Tarasewicz, Wydawnictwo w Podwórku, 2015.

Barcz, Anna. “Pod ziemią. Antropoceniczne narracje na przykładzie Dracha Szczepana Twardocha i Miedzianki Filipa Springera”. Poetyki ekocydu. Historia, natura, konflikt, edited by Aleksandra Ubertowska, et al., Wydawnictwo IBL PAN, 2019, pp. 155-177.

Bennett, Jane. Vibrant Matter: A Political Ecology of Things. Duke University Press, 2010.

Bernaerts, Lars, et al. “The Storied Lives of Non-Human Narrators”. Narrative, vol. 22, no. 1, 2014, pp. 68-93.

Burt, Jonathan. Szczur. Translated by Andrzej Leśniak, Universitas, 2006.

Calarco, Matthew. Zoografie. Kwestia zwierzęca od Heideggera do Derridy. Translated by Piotr Sadzik, Patryk Szaj, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, 2022.

Caracciolo, Marco. “Flocking Together: Collective Animal Minds in Contemporary Fiction”. PMLA, vol. 2, no. 135, 2020, pp. 239-253.

Czermińska, Małgorzata. Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie, wyzwanie. Universitas, 2020.

Davis, Diane. “Autozoography: Notes Toward a Rhetoricity of the Living”. Philosophy & Rhetoric, vol. 47, no. 4, 2014, pp. 533-553.

Deleuze, Gilles, and Félix Guattari. Tysiąc plateau. [No translator named], Fundacja Bęc Zmiana, 2015.

DeMello, Margo. “Introduction”. Speaking for Animals. Animal Autobiographical Writing. Edited by Margo DeMello, Routledge, 2013, pp. 1-14.

Derrida, Jacques. Zwierzę, którym więc jestem (dalej idąc śladem). Translated by Michał Koza, https://www.academia.edu/3316323/Jacques_Derrida_Zwierz%C4%99_kt%C3%B3rym_wi%C4%99c_jestem_dalej_id%C4%85c_%C5%9Bladem_.

Fudge, Erica. Animal. Reaktion Books, 2002.

Haraway, Donna. “Manifest gatunków stowarzyszonych”. Translated by Joanna Bednarek, Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, edited by Agnieszka Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, 2012, pp. 241-260.

Hellich, Artur. Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie. Wydawnictwo IBL PAN, 2018.

van den Hengel, Louis. “Zoegraphy: Per/forming Posthuman Lives”. Biography, vol. 35, no. 1, 2012, pp. 1-20.

Herman, David. “Animal Autobiography; Or, Narration beyond the Human”. Humanities, no. 5(4), 2016, pp. 1-17.

Middelhoff, Frederike. “Literary Autozoographies: Contextualizing Species Life in German Animal Autobiography”. Humanities,
vol. 6, no. 2, 2017, pp. 1-26.

Piekutowski, Piotr F. “Poza antropocentryzm. Funkcje drugoosobowej zoonarracji w powieści »Szczur« Andrzeja Zaniewskiego”. Zagadnienia Rodzajów Literackich, vol. 65, no. 4, 2022, pp. 97-112.

Proust, Joëlle. “Nonhuman Metacognition”. The Routledge Handbook of Philosophy of Animal Minds, edited by Kristin Andrews, and Jacob Beck, Routledge, 2018, pp. 142-153.

Rembowska-Płuciennik, Magdalena. Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.

Rosner, Katarzyna. Narracja, tożsamość i czas. Universitas, 2003.

Saunders, Max. Self Impression: Life-Writing, Autobiografiction, & the Forms of Modern Literature. Oxford University Press, 2013.

Schwalm, Helga. “Autobiography”. The Living Handbook of Narratology. Edited by Peter Hühn et al., Universität Hamburg, 2014; https://www-archiv.fdm.uni-hamburg.de/lhn/node/129.html.

Sławek, Tadeusz. Śladem zwierząt. O dochodzeniu do siebie. Fundacja Terytoria Książki, 2020.

Szalewska, Katarzyna. “Cat memoir jako forma pisarstwa (auto)biograficznego”. Zagadnienia Rodzajów Literackich, vol. 64, no. 2, 2021, pp. 141-153.

Twardoch, Szczepan. Drach. Wydawnictwo Literackie, 2014.

Wittgenstein, Ludwig. Dociekania filozoficzne. Translated by Bogusław Wolniewicz, PWN, 2000.

Zaniewski, Andrzej. Szczur. Wydawnictwo Kopia, 1995.

0,00