Artykuł jest próbą analizy sposobów wykorzystania teorii spiskowej jako narzędzia literackiej fikcji w odniesieniu do takich kategorii jak mistyfikacja, „ontologiczny skandal”, surfikcja. Materiał krytyczny stanowi powieść pt. Poslední tečka za Rukopisy M. Urbana opisująca sprawę fałszerstwa rękopisów odkrytych w XIX w. przez V. Hankę i J. Lindę. Dokumenty, pierwotnie uznane za zabytki piśmiennicze, z czasem stały się przedmiotem batalii o być albo nie być literatury narodowej. Powieść Urbana, wykorzystując strategię metamistyfikacji, żongluje konwencją literatury faktu. Ukazuje dzieje literatury w postaci paranoicznej historii spisku, traktując ją subwersywnie, jako egzemplifikację strategii zawłaszczania dyskursu.

Słowa kluczowe: mistyfikacja, fałszerstwo, teorie spiskowe, Odrodzenie Narodowe w Czechach