Skale lokalności

Powszechnie odczuwane zmęczenie konsekwencjami kapitalistycznej globalizacji i niepokój o przyszłość skłaniają do podjęcia refleksji nad lokalnością. Lokalność potrzebuje przewartościowania poprzez przeskalowanie, pozwalające na nowo oszacować znaczenia lokalności, ale też określić jej granice na różnych splątanych ze sobą szczeblach i z uwzględnieniem nakładających się na siebie, choć często rozbieżnych perspektyw: od ekosystemu i jego lokalnych nisz, poprzez ekonomię wraz z jej „korzyściami skali” i technosferę przetwarzającą wielkie zbiory danych, aż po lokalny wymiar polityki i życie codzienne w obrębie lokalnych społeczności. „Skale lokalności” to propozycja zachęcająca do tworzenia nowych map i języków opisu tego, co lokalne, a także do rozważenia lokalności jako miejsc, w których jest alternatywa, choć nie są one wolne od cieni.

Na przestrzeni ostatnich dekad ujęcie lokalności kształtowała dychotomia lokalne/globalne oraz dyskursy „małych ojczyzn” lub „lokalnych tożsamości”. Lokalność została w dużej mierze unieważniona przez zachodnią nowoczesność przemysłową, historycznie powiązaną z państwami narodowymi, których unifikująca siła obchodziła się z lokalnymi technikami, kulturami i językami równie brutalnie, co siła korporacyjnego kapitału, idąc z nim zresztą bardzo często, jak w przypadku wielkoskalowej energetyki, monokultury rolniczej czy gospodarki leśnej, ręka w rękę. Próba reinterpretacji lokalności w tym kontekście dyskursywno-politycznym jest trudna tym bardziej, że lokalność może ciążyć ku lokalizmowi tak samo, jak naród może ciążyć ku nacjonalistycznemu zamknięciu. Taką tendencję najwyraźniej widać w przypadku francuskiego Zjednoczenia Narodowego, którego ideolodzy pchają lokalność w stronę reakcyjnego lokalizmu, wykorzystując ją jako pretekst do zamknięcia granic i postawienia tamy wszelkim przepływom (przede wszystkim ludzi) w imię suwerenności gospodarczej, a także specyficznie rozumianej ekologii. Lokalne warianty tej tendencji można jednak dostrzec również w innych państwach z Polską włącznie.

Walka o nadawane lokalności znaczenie trwa zatem w najlepsze, jednak dotychczasowe podziały na to, co lewicowe, prawicowe i liberalne są zupełnie nieadekwatne, aby lokalność zrozumieć i odkryć ją na nowo w obliczu złożoności wyzwań, przed jakimi obecnie stoimy. Czy lokalność może stać się miejscem zawiązywania się nowych myśli i ponownego „zaczarowania świata”? Na jakich warunkach dowartościowanie lokalności powiązanych z konkretnymi terytoriami miejskimi i wiejskimi może być kluczem do pokojowej przyszłości w świecie na skraju katastrof społecznych, gospodarczych i ekologicznych. Co zrobić, aby automatyzacja pracy i procesów, z procesami myślowymi włącznie, mogła takiemu dowartościowaniu lokalności służyć? Czy dokonująca się równolegle z transformacją energetyczną transformacja cyfrowa wciąż może służyć pozytywnej zmianie społecznej i sprzyjać ludzkiej wynalazczości? Jak przedefiniować relację między lokalnością a procesami wytwarzania wiedzy w otoczeniu cyfrowym? Jak odzyskać i wspierać lokalność w poprzemysłowych i pokatastroficznych przestrzeniach? Jak i gdzie się umiejscowić w informacyjnym nadmiarze? Czym jest lokalność po pandemii i w czasie wojny? Na jaki zasadach i za pomocą jakich środków budować lokalne ekonomie? Jakie nowe pola badawcze otwierają się w lokalnych przestrzeniach?

Zapraszamy do poszukiwania odpowiedzi na te pytania z uwzględnieniem następujących osi refleksji:

• lokalność w późnym kapitalizmie i antropocenie;
• polityczność i języki lokalności;
• lokalności w kontekście Europy Wschodniej;
• lokalność i „rzeczywistość techniczna” (Gilbert Simondon) w dobie automatyzacji;
• lokalność, rytm i wytwarzanie przestrzeni (Henri Lefebvre);
• nowe ekonomie lokalne i reterytorializacja gospodarki;
• lokalność w teoriach dóbr wspólnych;
• terytoria egzystencjalne (Félix Guattari) w otoczeniu cyfrowym;
• praktyki współdziałania i wytwarzania terytoriów oraz lokalnej wiedzy (na przykład Anna Tsing, Elaine Gan) na styku animacji, ekonomii, etnografii i sztuki;
• granice partycypacji, samorząd i jego instytucje, aktywizm lokalny;
• literatura peryferyjna, nowe narracje i sposoby widzenia lokalności.