Plastyczne mitologie Jolanty Brach-Czainy

Wpływowe, plastyczne, międzygatunkowe eseje ze „Szczelin istnienia” (1998, 2006, 2019) i „Błon umysłu” (2003) funkcjonują jako teksty formacyjne dla feministek, filozofek, badaczy i badaczek codzienności, artystów i artystek oraz czytelników i czytelniczek poszukujących sensów i znaczeń we współczesnym świecie. Brach-Czaina, posługując się kategoriami i koncepcjami z różnych porządków, a także stylem, który można określić jako literacki – łączy filozofię, poezję, sztuki wizualne i doświadczenie codzienności w nierozerwalny splot. Jest on kluczem do rozumienia siebie, świata i sztuki. Pojęcia-metafory, takie jak krzątactwo, niepozorność, wniknięcie, błony umysłu, mięsność – opisują stany indywidualne, jednak okazują się one doświadczeniem zbiorowym.

Gdyby stworzyć „mapę myśli” wokół Brach-Czainy, musiałaby ona objąć szerokie pasmo rzeczywistości, przenika bowiem cały świat: rozplenia się i dywersyfikuje w pojedynczych działaniach i interpretacjach. Jednocześnie sięga do rozmaitych tradycji i tekstów kultury. Kluczowy dla Brach-Czainy gest dzielenia się i udostępniania (myśli, pytań, koncepcji, ale też doświadczeń egzystencjalnych wpisanych w biografię) afirmuje „zwykłego człowieka” i wielowymiarowość jego „szarego życia”. Zarazem przenika jakby od wewnątrz i przekształca, bo wywrotność – w niezwykle eleganckim wydaniu – jest jednym z bardziej wyrazistych wektorów tego projektu.

Progresywność tekstów Brach-Czainy polegała na przekraczaniu granic gatunków, przemycaniu metafor do świata nauki i narzędzi naukowych do obszarów nieliterackich. Ale także na wychwytywaniu z „biegu potoczności” zdarzeń i dostrzeganiu „natarczywej ulotności tła”; wreszcie na dowartościowaniu praktyki i doświadczenia w filozofii.

Tak poręczna dziś i wpływowa we współczesnej humanistyce „codzienność” przenikała jej prace, nadając szczególny wymiar pełnemu uczestnictwu nie tylko w życiu społecznym jednostki, ale także w jej zmaganiach z powszedniością. Identyfikacja aporii codzienności, jej sabotażu jednostkowej witalności i „podskórnego działania” okazała się trafna i poręczna.

Jednocześnie po raz pierwszy w tak spójny i komplementarny sposób zaprojektowano aparat badawczy, który potrafił objąć uniwersalne doświadczenia współczesnych i opisać nowy rodzaj sztucznie pobudzanego czasu, rozkradanego przez przezroczyste czynności dnia codziennego. „Stan otwarcia”, o którym pisała, towarzyszył jej podczas badań i pracy twórczej.

Z okazji pierwszej rocznicy śmierci Jolanty Brach-Czainy zapraszamy do dyskusji nad filozofią i pisarstwem autorki „Szczelin istnienia”.

Proponowane tematy:

– inkluzywna teoria Brach-Czainy jako wyznacznik nowych pól w filozofii współczesnej,
– Jolanta Brach-Czaina wobec posthumanizmu, nowego materializmu, antropologii po antropocenie, czwartej fali feminizmu,
– Jolanta Brach-Czaina jako filozofka pragmatyczna, podkreślająca rolę praktyki i doświadczenia,
– Jolanta Brach-Czaina a filozofia Wschodu,
– filozofia Jolanty Brach-Czainy a ruchy społeczne,
– metafory i kategorie Brach-Czainy jako komponenty nowatorskiego aparatu badawczego do obsługi codzienności, literatury i sztuki,
– „stan otwarcia” Brach-Czainy jako podtrzymywanie niskiej potrzeby domknięcia poznawczego,
– dwuznaczne uwikłanie w codzienność jako nowa neuroza współczesności u Brach-Czainy,
– niecodzienność Brach-Czainy,
– wymiary nowej intymności Brach-Czainy a współczesny lęk przed intymnością w dobie gier tożsamościowych w mediach społecznościowych,
– uwikłanie w czas i czasowość u Brach-Czainy,
– Brach-Czaina wobec schyłku lat 80. i okresu transformacji,
– genealogie Brach-Czainy,
– artystyczne, filmowe, teatralne i literackie przetworzenia i inspiracje.

Zachęcamy do twórczych polemik i dialogów z Brach-Czainą.

Czekamy na teksty o charakterze naukowym oraz eseje i wspomnienia.

Termin nadsyłania artykułów: 15 października 2021 na adres: redakcja@czaskultury.pl

Redaktorki prowadzące: Lucyna Marzec i Agnieszka Wolny-Hamkało

Tekst powinien mieć nie więcej niż 24 tysięcy znaków (z przypisami i listą prac cytowanych) i musi być dostosowany do standardów cytowania/przypisów MLA 8.

Prosimy o dołączenie krótkiego biogramu naukowego (500 znaków), afiliacji, kodu ORCID, listy prac cytowanych i streszczenia tekstu w języku polskim ze słowami kluczowymi.