Dziecko – sztuka – dorosły: spotkanie i emancypacja

Pytamy o emancypacyjny potencjał sztuki kierowanej do młodszego odbiorcy. W ostatnich dziesięcioleciach intensywnie się ona zmienia, przestaje uchodzić za coś pobocznego, drugorzędnego, jeśli jest marginesem – to tym, który obramowuje centrum: eksponuje je i przekształca. Zamiast „książeczek” dla dzieci, „wierszyków” i „teatrzyków” dziecko obcować może z pełnoprawną (i pełnokrwistą) sztuką, nierzadko śmiało przełamującą tabu. Może ją również – przynajmniej w założeniu – współtworzyć, wyznaczać jej kierunek. Emancypacyjny potencjał dziecięcej twórczości jest nośną figurą, zapraszamy do krytycznej refleksji nad tym, co rzeczywiście ze sobą niesie. Co w praktyce oznacza koncept dziecka-rewolucjonisty, które rozsadza ramy i granice świata, którego znamy? Do czego jest potrzebny dzieciom, a do czego dorosłym? Czy warto dać mu się ponieść czy raczej zachować wobec niego ostrożność?

Zauważywszy, że sztuka dla dzieci i sztuka dzieci ma zdolność przekraczania granic, szerzenia fermentu oraz malowania nieznanych horyzontów, należy zapytać o to, jak kształtować może wpisaną w nią relację dorosłego i młodego odbiorcy. Zmiana pozycji sztuki dla dzieci odbywa się niewątpliwie w kontekście refleksji pedagogicznej, która od czasów Ellen Key każe widzieć w dziecku podmiot, a nie (tylko) obiekt zabiegów wychowawczych. Dziś dziecko – także jako uczestnik kultury – jest, w myśl Juulowskiej formuły, kompetentne. Doceniając je jako adresata sztuki, obserwujemy nieuchronne przemiany pozycji dorosłego w procesie odbioru tejże. Nie jest on już jedynie dysponentem zgody czy środków ekonomicznych, ale także wpisanym w nią, obok dziecka, odbiorcą. Mało tego, kiedy dziecko jest traktowane nadzwyczaj dorośle, dorosły często poszukuje dziecięcych wrażeń. Wszystko to sprawia, że sztuka dla dziecka staje się przestrzenią spotkania tegoż i dorosłego, przestrzenią tworzenia relacji i wymiany wartości między nimi, a także dążenia do chwiejnej równowagi między ich potrzebami. Interesuje nas zjawisko wieloadresowości w sztuce dla dziecka i jego konsekwencje dla tekstu, spektaklu teatralnego, wydarzenia kulturalnego.

Proponowane tematy:
– emancypacyjny potencjał warsztatów sztuki dla dzieci – różne role dorosłego i dziecka oraz ich relacje projektowane przez sztukę – rozpoznania, wskazania, zagrożenia;
– niegrzeczne/antypedagogiczne dziecięce evergreeny (np. Muminki, Pippi, Ronja, córka zbójnika) w literaturze i sztuce a zjawisko wieloadresowości (jak wieloadresowość wpływa na ich popularność; przekłady, interpretacje i adaptacje);
– przejmowanie postaci z tekstów dla dzieci przez kulturę popularną i przemysł adresowany do dorosłych;
– dziecięca sztuka (tworzona przez dzieci), dzienniki dla dzieci, teatr dla dzieci jako wzór dla sztuki dorosłych (literatura, plastyka, muzyka) wobec stylizacji „na dzieci” realizowane przez dorosłych twórców);
– picture booki i/lub komiksy dla dzieci i dorosłych – ich wieloadresowy i/lub emancypacyjny charakter;
– poezja dla dzieci i poezja śpiewana dla dzieci a jej wieloadresowy odbiorca;
– instytucje kultury wobec wieloadresowości i emancypacji: widz rodzinny (familijny) / widz szkolny czy widz dziecięcy w teatrze, wydarzenia dedykowane odbiorcom familijnym i wieloadresowym w instytucjach kultury;
– poszerzające się pole kultury dla dzieci w przestrzeni dotąd zarezerwowanej dla dorosłych (np. dodatek „Małe książki” do „Magazynu Książki”, Fryderyki w kategorii Album dla dzieci i młodzież);
– współczesne dyskursy w sztuce dla dzieci (posthumanizm, ekokrytyka, queer theory, feminizm i inne) oraz/lub dyskursy naukowe w książkach dla dzieci i sposoby ich prezentacji;
– rynek książki dla dzieci: wydawnicze strategie, przemiany, tendencje i trendy, wydawnictwa dedykowane dzieciom i wieloadresowym odbiorcom;
– dziecko w sieci relacji społecznych/sąsiedzkich: wobec tematów tabu, traum, migracji – emancypacyjny potencjał aktualnych tematów a zagrożenia dydaktyzmem – diagnozy, wskazania, perspektywy.