Niech żyje sztuka, niech żyje

Rok 2017 zapowiada się wyjątkowo intensywnie. Prestiżowe imprezy artystyczne w Europie: tegoroczna, 57. adycja Biennale w Wenecji oraz Documenta 14 w Kassel (które po raz pierwszy zagości w Atenach) są żywym przykładem tego, że sztuka jednoczy, a poczucie narodowości zaciera się w obliczu wyższego zmysłu estetycznego. Dyrektorem artystycznym Documenta 14 został Polak, Adam Szymczyk, natomiast w Pawilonie Polskim we Włoszech zostaną wystawione prace Amerykanki, Sharon Lockhart. Przedstawiamy listę godnych polecenia targów sztuki współczesnej oraz imprez artystycznych w Europie.

ARCOmadrid 2017 (Madryt, Hiszpania), 22–26 lutego
ARCOlisboa (Lizbona, Portugalia), 18–21 maja

36. Międzynarodowe Targi Sztuki ARCOmadrid odbędą się już w lutym, ale wydarzenie będzie miało również swoją drugą odsłonę w stolicy Portugalii. Hiszpańscy organizatorzy zapowiadają, że w madryckiej imprezie weźmie udział około 200 galerii, z czego 160 instytucji wpisuje się w Program Generalny. Pozostałe galerie zostaną zgrupowane w sekcjach kuratorskich, do których należą: „Argentyna na ARCO” (12 galerii), „Dialogi” (11 galerii) i „Otwarcie” (17 galerii). Wśród trzech tysięcy zaproszonych artystów pojawiają się takie nazwiska, jak Hermann Nitsch (akcjonista wiedeński), Jong Oh (koreański minimalista), Paweł Książek czy Joanna Rajkowska.

Documenta 14 (Ateny, Grecja): 8 kwiecień – 16 lipca
Documenta 14 (Kassel, Niemcy): 10 czerwca – 17 września

Odbywająca się obecnie raz na pięć lat impreza w tym roku ma już nie jedną, ale dwie lokalizacje: w Kassel i Atenach. Pierwszą pracą zaprezentowaną w Kassel będzie „Panteon książek” – replika świątyni na ateńskim Akropolu, której autorką jest Marta Minují. Do swojej 12-metrowej instalacji z 1983 roku artystka wykorzystała 20 tysięcy autentycznych publikacji książkowych. Praca ma zostać odtworzona w znacznie większej skali. W tym celu organizatorzy chcą zebrać książki, które były lub są w dalszym ciągu zakazane. Jak tłumaczy Annie-Claire Geisinger, koordynatorka ds. komunikacji Documenta w Atenach, w ten sposób mają zostać oddane estetyczne oraz polityczne idee, które towarzyszyły powstawaniu pierwszej demokracji. Projekt wspierają liczne wydawnictwa.

Co prawda podczas tegorocznego Biennale w Wenecji w Pawilonie Polskim zabraknie artystów z naszego kraju, ale za to będziemy mieć silną reprezentację w Atenach i Kassel. Dyrektorem artystycznym Documenta 14 został Adam Szymczyk. Wspiera go sztab kuratorów i asystentów, między innymi: Andrea Linnenkohl i Katerina Tselou. W zespole Documenta 14 znaleźli się także: Monika Szewczyk (kuratorka), Krzysztof Kościuczuk (asystent kuratora), Roman Szymczyk (asystent ds. programu publicznego) czy Adam Przywara (asystent w Dziale Ekspozycji).

Nowości związane z Documenta 14 można znaleźć w magazynie artystycznym „South as a State of Mind”, który zamienił się tymczasowo w periodyk poświęcony wydarzeniu. Wybrane treści w wersji papierowej są publikowane online. Za wydania specjalne magazynu odpowiadają: redaktor naczelny publikacji towarzyszących Documenta 14, Quinn Latimer oraz Adam Szymczyk. Magazyn ukazuje się w postaci numerów tematycznych, które korespondują z ideami przyświecającymi wystawom w Kassel i Atenach. Ich przedsmak można poczuć w tekstach krytycznych, poezji czy monografiach.

Documenta 14 ma ponadto odrębną sekcję filmową: „Keimena”. W każdy poniedziałek o północy grecka telewizja publiczna wyświetla filmy i dokumenty eksperymentalne, które wchodzą w dialog z kuratorskim programem Documenta 14. Dodatkowo przez tydzień od momentu emisji filmy można oglądać w streamingu. Do udziału w projekcie zaproszono takich twórców, jak Shaina Anand i Ashok Sukumaran (Indie), Wang Bing (Chiny) czy Claire Denis (Francja). Zakończenie projektu „Keimena” nastąpi 18 września.

La Biennale di Venezia (Wenecja, Włochy), 13 maja – 26 listopada

Dyrektorką tegorocznego Biennale w Wenecji została Christine Macel, od 2000 roku główna kuratorka Centrum Pompidou w Paryżu. W 2013 roku była ona kuratorką francuskiego pawilonu w Wenecji, a w 2007 roku – belgijskiego. Macel ujawni koncept tegorocznego biennale podczas konferencji prasowej 6 lutego. Główna dyrektor weneckiego festiwalu wybrała na motto imprezy sentencję, która wyraża pasję do sztuki: „Viva Arte Viva” (w wolnym tłumaczeniu: „Niech żyje sztuka, niech żyje”).

„Bardziej niż kiedykolwiek wcześniej głos i odpowiedzialność artysty odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu ram, w których dyskutuje się na temat sztuki współczesnej. […] Wystawa ma ewoluować w sposób organiczny w sekwencje pawilonów, pokojów i stancji, oferując widzowi drogę od wnętrza do nieskończoności. […] W pawilonach czy raczej trans-pawilonach, które mają następować po sobie jak rozdziały książek, zostaną pokazani artyści z różnych pokoleń i o różnym pochodzeniu” – wyjaśnia Macel. Oprócz „Pawilonu artystów i książek” oraz „Pawilonu czasu i nieskończoności”, tradycyjnie już poszczególne państwa zagospodarują swoje pawilony narodowe w ramach sekcji „Narodowy współudział”. Dodatkowo artyści będą spotykać się z publicznością przy „otwartych stołach”. Warto przypomnieć, że zasiadające w Zachęcie jury wybrało do Pawilonu Polskiego amerykańską artystkę, Sharon Lockhart, która zaprezentuje projekt „Mały Przegląd”.

Frieze London (Londyn, Wielka Brytania): 5–8 października

W zeszłym roku w targach Frieze London uczestniczyło ponad 160 galerii z Berlina, Nowego Jorku, Szanghaju czy São Paulo. Nowością zeszłorocznej imprezy stała się sekcja „Lata 90.”. Wydarzenie organizowane przez wydawców magazynu „Frieze” odbywa się od 2003 roku i ma także swoją nowojorską edycję.

W 2017 roku w stolicy Wielkiej Brytanii odbędzie się już 15. edycja imprezy. W zeszłym roku podczas targów furorę zrobiła instalacja performerki, Julie Verhoeven. Artystka dokonała interwencji wirusowej w festiwalowych toaletach, ale przede wszystkim ujęła zwiedzających swoim feministycznym, pro mniejszościowym i pełnym poczucia humoru performansem na żywo.

FIAC (Paryż, Francja): 19–22 października

W Grand Palais i Petit Palais, który został wybudowany na początku XX wieku na wystawę światową, odbędzie się 44. edycja Międzynarodowych Targów Sztuki Współczesnej FIAC. Dodatkowo na terenie Paryża zostaną rozmieszczone rzeźby i instalacje. Będzie można oglądać je w Jardin Tuileries, ogrodzie botanicznym, Muzeum Historii Naturalnej, na wybrzeżu Sekwany (Berges de Seine) i w Domu Radia przy Place Vendôme. W zeszłorocznym wydarzeniu wzięło udział 186 galerii z 27 krajów. Podczas targów galeria Sprueth Magers sprzedała pracę George’a Condo za 550 dolaró1), a jedną z ostatnich fotografii Cindy Sherman – za 375 tysięcy dolarów.

***
Żyjemy w czasach, kiedy każda szanująca się stolica ma własne targi sztuki. W przypadku Polski prym wiodły dotychczas Warszawskie Targi Sztuki, na których przeważają polskie galerie, ale w 2016 roku pojawiła się konkurencyjna impreza o międzynarodowym charakterze – International Art Fair Warsaw (IAFwarsaw) na PGE Narodowym. Nie było to jednak wydarzenie rangi Art Brussels w Belgii (20–23 kwietnia 2017, 142 galerie), ani nawet – Contemporary Istambul w Turcji (14–17 września 2017, 70 galerii). Na razie możemy również zapomnieć o światowych imprezach pokroju Armory Show w Nowym Jorku, India Art Fair w Nowym Delhi, Art-Miami, arteBA w Buenos Aires czy SP-Arte w São Paulo. Na szczęście z danych DESA Unicum wynika, że polski rynek sztuki dynamicznie się rozwija, a zainteresowanie zagranicznych kolekcjonerów naszą rodzimą sztuką rośnie. W 2016 roku łączne obroty domu aukcyjnego z handlu sztuką współczesną przekroczyły 20 milionów złotych, zatem marzenia o tym, abyśmy stali się jedną z stolic, kiedyś w końcu mogą się ziścić.