Wszystko o moim kraju

Pedro Almodóvar w „Matkach równoległych” wszedł na obszar do tej pory przez niego nierozpoznany. W jego najnowszym filmie odnajdziemy, rzecz jasna, wiele elementów, z których reżyser czerpał do tej pory: postaci kobiece w centrum opowieści, relacje matek z córkami, melodramatyczne uczucia, intensywne kolory. Ale tym razem cały autorski i świetnie rozpoznawalny sztafaż służy czemuś całkowicie innemu: Hiszpan wykorzystuje go do opowiadania o przeszłości – i to nie własnej, autobiograficznej, lecz swojego poranionego kraju.

Nie tylko matki są w jego najnowszym filmie równoległe, ale również ścieżki fabularne. Łączą się one ostatecznie i przenikają, zresztą jak losy paralelnych matek, zrastając się finalnie ze sobą ściślej, niż mogłoby się to na pierwszy rzut oka wydawać. Zaczyna się od sesji zdjęciowej, na której fotografka Janis poznaje sądowego antropologa Arturo, zajmującego się między innymi ekshumacją ofiar dyktatury Franco. To spotkanie rozszczepia fabułę na dwa wątki. Pierwszy dotyczy sprawyzamordowanego dziadka Janis, którego kobieta chce ekshumować ze zbiorowej mogiły znajdującej się w jej rodzinnej miejscowości. Drugi natomiast to historia romansu, który jest jedynie wstępem do opowieści o dwóch kobietach (Janis i Anie), które rodzą córki dokładnie w tym samym czasie.

To, co z wydawało się początkiem płomiennego uczucia, niemal natychmiast zostaje zakończone. Okazuje się bowiem, że narodziny bardziej połączą Janis z Aną niż przelotnych kochanków, między którymi stoi żona Arturo. Janis nie ma pretensji, niczego od niego nie chce, postanawia wychować córkę samotnie. W tym momencie rozpoczyna się zupełnie inny film. Dopiero w finale dawne uczucia rozkwitną na nowo, a zarzucony na wstępie wątek ekshumacji powróci, by wybrzmiała semantyczna paralelność obu fabularnych ścieżek. Okazuje się bowiem, że opowieść o dwóch matkach odtwarza na metaforycznym poziomie niedawną historię Hiszpanii.

Główną oś fabuły wydaje się stanowić nasycona melodramatycznymi emocjami historia dwóch kobiet, które niespodziewanie los związał wyjątkowo silną więzią. Janis, kobieta w średnim wieku decydująca się na późne macierzyństwo, spotyka w szpitalu Anę – nastolatkę, która rodzi córkę z gwałtu. Być może dzieli je wszystko; ale pozory często mylą, a Almodóvar jest czuły na punkcie oswajania tego, co pozornie inne. Potencjał melodramatyczny filmu budowany jest na podstawie emocji płynących z faktu bycia rodzicem. To właśnie te uczucia komplikują to, co wydaje się proste. Banalnie zapowiadająca się opowieść o różnych kobietach dzielących podobne doświadczenia rozrasta się w historię o nieoczekiwanej stracie i jeszcze mniej spodziewanej miłości. Prostota fabuły, na którą składa się jedna tajemnica i trochę kłamstw, zostaje jednak nasączona charakterystycznymi dla tego reżysera emocjami: od przyjaźni, przez miłość, do nienawiści. A punktem wyjścia nie jest, jak zwykle u Almodóvara bywa, pożądanie, lecz macierzyństwo.

Struktura filmu jest więc dość zawiła i złożona. Rozwiązania fabularne natomiast, przeciwnie, dość proste, momentami wręcz oczywiste. Te przeciwieństwa sprawiają, że finalnie ma się poczucie obcowania z dziełem kunsztownym, narracyjnie przemyślanym, zachowującym przy tym krystaliczną jasność przekazu, ale niekoniecznie angażującym na poziomie emocjonalnym.

Almodóvar opowiadał już o relacjach córek i matek – dwadzieścia dwa lata po „Wszystko o mojej matce” ponownie komplikuje rodzicielskie relacje. O ile jednak wówczas stawiał w samym sercu filmu kwestię rodzicielstwa, tak teraz ją (jak się ostatecznie okazuje) instrumentalizuje, podporządkowując tematowi nadrzędnemu: historii. To sprawia, że fabuła nie działa tak, jak powinna. Tragiczny los kobiet, zaskakująca paralelność ich życiowych dróg – to wszystko na papierze scenariusza musiało robić ogromne wrażenie. Jest w tej opowieści ogromny potencjał dramatyczny – miłość, nowe życie, śmierć i niespodziewane zwroty akcji. Przytrafiające się kobietom zdarzenia powinny buzować uczuciami, rozdzierać serca, sprawiać melodramatyczny ból. Tak się jednak nie dzieje. Almodóvar bowiem rozpisał ten wątek zbyt mechanicznie – pod większy koncept, by idealnie nakładał się na drugą ścieżkę fabularną, związaną z przeszłością Hiszpanii. Ta scenariuszowa perfekcja odebrała uczuciom spontaniczność i autentyzm, wiemy bowiem doskonale, że uczucia kobiet są zaledwie dalekim pogłosem sprawy znacznie donośniejszej – ludobójstwa.