Państwo ogród [fragment]

Mój własny ogród przyspieszał z godziny na godzinę. Pierwszy raz kosiłam trawę 29 marca, wycinając krętą ścieżkę na trawniku przy szklarni. „Nietoperz w granatowym powietrzu – napisałam tego wieczoru w dzienniku – a potem polna mysz na progu”. Następnego dnia w gołębniku pojawiły się kawki z dziobami pełnymi gałązek, wykrzykujące swoje kłótliwe „czak, czak, czak!”. Wiosna rozpędziła się na dobre. Zjedliśmy śniadanie na zewnątrz, a potem w ogrodzie z sadzawką posadziłam w donicach pelargonie: ‘Surcouf’ o kwiatach w zaskakującym kolorze buraczków konserwowych i ‘Crocodile’, nazwaną tak od różnobarwnych kwiatów w kształcie łusek. Po północnej stronie domu znajdowała się porzucona trójkątna rabata naprzeciwko większej, bardziej nasłonecznionej, na której Ian urządził swój ogródek ziołowy. Wyrósł tam na żwirze wesoły jaśmin nagokwiatowy. Pod żwirem położono jedną z tych okropnych mat przeciwko chwastom, zrobionych z czarnego plastiku, który nieuchronnie rozpada się na włókna i przeżyje nas wszystkich. Morris by ich nienawidził.

Tego popołudnia pod wpływem impulsu wyrwałam ją z ziemi i przesadziłam tam fiołki, pierwiosnki i malutki ciemiernik, który ledwo dychał obok pojemników na śmieci. Był to najcieplejszy marcowy dzień w ciągu ostatnich trzydziestu pięciu lat. Zjadłam tradycyjną wielkopiątkową słodką bułkę ozdobioną krzyżem i wypiłam filiżankę herbaty, a potem poszłam na rabatę pod oknem salonu, która także została pokryta żwirem i obsadzona niewymagającą pracy lawendą, teraz wybujałą i smutną. Pod koniec dnia miałam przekopaną nową rabatę, gotową do sadzenia. „Róża ‘Vanessa Bell’? – napisałam. – Goździki, sasanki, mak polny ‘Shirley’?”

O to właśnie chodziło w ogrodnictwie. Tyle możliwości. Kilka godzin później nabazgrałam: „Znów nietoperze”. Zaczynała mnie upajać sama różnorodność form życia, które przetrwały. Białe fiołki, różowe bergenie, soczyste, koloru kadmowej zieleni, spiczaste liście liliowca, a potem prawdziwy zwiastun wiosny: różowe jak ciało płatki magnolii wyłaniające się z pąków, ich aksamitne pokrywy opadające na trawę. Z początku były tylko dwa czy trzy kwiaty, ale następnego ranka jakby wielki statek rozpostarł żagle i stanął na kotwicy na trawniku. Zwrot „tyle do zrobienia” pojawiał się na niemal każdej stronie mojego dziennika, wraz z „obijam się”, które to zajęcie często pochłaniało mi cały dzień.

Kiedy zabiły dzwony po śmierci księcia Filipa, przycinałam bukowy żywopłot, a po pierwszej szczepionce na covid malowałam szklarnię. W niektóre poranki byłam na nogach już o czwartej albo wpół do piątej – wyrywałam przytulię, stawiałam trójnożne podpory i sadziłam groszek pachnący, jeszcze w piżamie przystrzygałam bukszpan, zanurzając sekator w rozcieńczonym wybielaczu, żeby zapobiec śnieci. W swoje urodziny w połowie kwietnia czułam się tak, jakbym znalazła się we wnętrzu jednej z tkanin Morrisa.

Marny ogródek przy szklarni przeobraził się w łąkę, którą zaplanowałam i wysiałam jeszcze zimą. Najpiękniejsza była wcześnie rano i tuż przed zachodem słońca, kiedy nisko padające promienie przenikały przez otaczające ją zielone ściany grabowego żywopłotu, oświetlając kraciaste szachownice o plamistych, fioletowych płatkach, tak że wyglądały jak jaskrawe wzory na tureckim dywanie. Na rabatach przy sadzawce wśród wzbierającej fali hiacyntowców i mekonopsów walijskich wytryskiwały fontanny zielonkawoniebieskich liści karczochów. Niewielka, omszała sztamowa kalina koreańska, ignorowana przeze mnie całą zimę, wydała z siebie absurdalne różowe pompony, emanujące smużkami odurzającego zapachu. Przyszedł Matt i odczepił pnącą różę od wiśni, która miała w końcu być ścięta. Zostawiłam go z kubkiem earl greya, a gdy wróciłam kilka godzin później, okazało się, że udało mu się nakłonić sztywne, stare łodygi do zagięcia w pętle i zawijasy, które pokryły cały mur na tyłach.

Gdy ukazały się gołe kawałki ziemi, zaczęłam szkicować pierwsze plany nasadzeń. Chciałam mieć kępę narcyzów cyklamenowatych pod magnolią, takich, co to wyglądają jak Prosiaczek, któremu wiatr zawija uszy do tyłu. Jaskrawo-żółtych, perłoworóżowych. Kolejne ciemierniki pod leszczyną, żółtawozielony ciemiernik ‘Ballard’ z plamą rdzawej czerwieni w kielichu oraz piękna fioletowawa mgiełka zawilców greckich pod piwonią drzewiastą, która właśnie rozkwitła mnóstwem kwiatów o pogniecionych płatkach barwy żółtka jajka. Wszędzie były irysy. Usuwaliśmy obumarłe rośliny, a na ich miejscu pojawiały się nowe. Krzew róży czerwonawej kompletnie padł. Wielkie połacie jasnoty, która podbiła i splądrowała ocienioną rabatę w ogrodzie z sadzawką. Różnobarwna trzmielina, tak czy owak paskudna, zarastająca dwie trzecie ścieżki. Chruścina – chora, prusznik – martwy. Zamiast nich posadziłam więcej różowawo-zielonej jarzmianki, bodziszki armeńskie Geranium psilostemon, werbenę oszczepowatą ‘Pink Spires’ oraz mnóstwo złotego dzielżanu. Kupiliśmy sześć karasi chińskich, cztery pomarańczowe i dwa czarne, i ogród od razu nabrał życia. Tulipany przekwitły, po nich pojawiły się orliki, fala fioletowych i białych wieczorników damskich, fioletowy czosnek główkowaty i pierwsze promienne róże.

Morris uważał, że otoczenie każdego człowieka może i powinno być piękniejsze. Twierdził, że ludzie mają prawo mieszkać w pięknych, nieskażonych, czystych miejscach, i podobnie jak John Ruskin żywił przekonanie, że piękno nie jest luksusem oraz że rzeczy luksusowe i zbędne właściwie nie są piękne, ponieważ piękno ściśle wiąże się z praktycznością i przyrodą. Jednym z założeń firmy Morris & Co. było to, że rzeczy użyteczne są pełne godności i zasługują na poważne podejście i staranność wykonania. Jak ujmuje to autorka biografii Morrisa Fiona MacCarthy, u podstaw działania firmy leżały „radykalne zasady, zgodnie z którymi wyroby miały być projektowane przez ludzi dla ludzi”[1]. Fakt, że firma Morrisa zajmowała się wystrojem pałaców należących do bogaczy, w tym sali tronowej pałacu Świętego Jakuba, był jednym z powodów, dla których wpadł on ostatecznie w ramiona – a właściwie serdeczny uścisk – socjalizmu i gwałtownie przeobraził się z rzemieślnika w marksistowskiego działacza co się zowie.

W eseju „How I Became a Socialist” [Jak zostałem socjalistą], napisanym w 1894 roku, przedstawia swoje poglądy bardzo prosto.

Otóż przez socjalizm rozumiem taki stan społeczeństwa, w którym nie znajdzie się ani bogatych, ani biednych, nie znajdzie się pana ni sługi, nie będzie próżniaków ni pracujących ponad siły, ani wyczerpanych nerwowo pracowników umysłowych, ani robotników, co stracili serce do swej pracy, innymi słowy, w którym wszyscy ludzie żyć będą w jednakich warunkach i zajmować się będą swymi sprawami bez marnotrawstwa, z pełną świadomością, że szkoda dla jednego oznaczać będzie szkodę dla ogółu – i w którym wszyscy pojmą nareszcie, co znaczy DOBRO WSPÓLNE[2].

Ostatnie słowo oryginału, commonwealth, jeszcze nie nabrało swoich kolonialnych konotacji i oznaczało kolejny etap kontinuum wiodącego wprost od wspólnego skarbu Winstanleya do komunizmu Barmby’ego.