Jak zostać zabójcą

„Ludzie dzielą się na dwie grupy: zabójców i przegranych” – mówi Donald. „Chyba niedobrze jest być zabójcą?” – pyta naiwnie Ivana. Mina jej przyszłego męża daje znak, że nie mogła popełnić większej gafy. „Wybraniec” to film o początkach wielkiej kariery Donalda Trumpa, ale chyba jeszcze bardziej o systemie, który stworzył dla niej podwaliny. Najważniejsza jest wygrana. Nie ma prawdy, nie ma dobra i zła, są tylko ludzie, których trzeba pokonać, i pieniądze, które można zarobić. Życie to ciąg transakcji, z których zawsze ktoś wychodzi zwycięsko, a ktoś musi przełknąć gorycz porażki. Największe sukcesy są więc domeną doświadczonych zabójców.

„Tak dobrze ci idzie z potworami i trollami. Nie chciałbyś zrobić filmu o Donaldzie Trumpie?” – zagadnął reżysera Aliego Abbasiego menedżer Gabriela Shermana – scenarzysty i dziennikarza znanego z bestsellerowej biografii szefa Fox News, Rogera Ailesa. Irańczyk z duńskim paszportem propozycję przyjął, ale żeby opowiedzieć o człowieku, nie o monstrum, mimo że dotąd faktycznie często opowiadał o różnych „potworach”. Na europejskie salony trafił za sprawą chropowatej i niepasującej do niczego „Granicy” o romansie dwojga trolli. W „Holy Spider” o irańskim seryjnym zabójcy kobiet łączył kino zaangażowane społecznie z rozwiązaniami rodem z amerykańskich thrillerów, a potem nakręcił dwa finałowe odcinki pierwszego sezonu „The Last of Us”. W debiutanckim anglojęzycznym filmie dopełnia swój transfer na amerykańską ziemię i opowiada z iście hollywoodzkimi sprawnością i rozmachem o kresie niewinności, o synu walczącym o miłość ojca, o pojętnym uczniu, który wreszcie przerasta mistrza.

Abbasi przekonuje w wywiadach, że jego celem nie było zabieranie głosu na temat bieżącej polityki; że jako człowiek z zewnątrz mógł spojrzeć na amerykańskie piekiełko uczciwie i niekoniunkturalnie. Co do tej całkowitej neutralności można mieć wątpliwości, zwłaszcza że na ekranie pojawia się kilka mniej lub bardziej dyskretnych odniesień do obecnych zachowań Trumpa, a umiarkowanie chłodny stosunek twórców do głównego bohatera jest raczej oczywisty. Trudno też oderwać „Wybrańca” od kontekstu zbliżających się w Stanach Zjednoczonych wyborów prezydenckich, szczególnie w świetle zarzutów stawianych jego twórcom przez ekipę republikańskiego kandydata i nieudanych prób powstrzymania dystrybucji filmu. Jeszcze trudniej porzucić przed wejściem na salę kinową wyrobione wcześniej zdanie na temat Trumpa i podejść do jego ekranowej reprezentacji z czystą głową. Nawet Sebastian Stan, odtwórca głównej roli, znalazł w swojej postaci interesujące półcienie dopiero, gdy wymazał imiona bohaterów ze scenariusza. Spróbujmy zatem podobnie przymrużyć oczy, zostawić w spokoju bieżącą politykę i skupić się na samym filmie – zwłaszcza że jest świetny.

Ziarniste obrazy pogrążonego w kryzysie Nowego Jorku roku 1973 wyglądają, jakby ktoś kręcił prequel „Taksówkarza” albo kolejną część paranoicznej trylogii Alana Pakuli. Wrażenie to zmienia się, gdy z głośników wybrzmiewa punkowa muzyka, w późniejszych fragmentach zastępowana przez dyskotekowe hity (można chwilami poczuć się jak w „Gorączce sobotniej nocy”). Dynamiczne cięcia, prowadzona z ręki kamera i faktura taśmy nadają pierwszej, ciekawszej połowie „Wybrańca” powab dokumentalnej opowieści o nowojorskich latach 70., podczas gdy druga, ejtisowa, celowo bardziej poszatkowana część przywodzi na myśl filmy nagrane na VHS. Stylistyczne zabawy Abbasiego dodają obrazowi potrzebnego kolorytu i wielkiej energii, z której pełnym bakiem film startuje i dojeżdża do mety.

Głównego bohatera poznajemy jako świeżo upieczonego członka elitarnego klubu, nieopierzonego młodzieńca, który przechwala się przed dziewczyną swoją wiedzą o pozostałych słynnych klubowiczach, ale nie ma odwagi do nich zagadać (i w ogóle niezbyt wie, jak zachować się na imprezie). Na szczęście wpada w oko słynnemu prawnikowi Royowi Cohnowi (jego wybałuszone oczy przypatrują się Trumpowi tak intensywnie, że onieśmieliłyby większość doświadczonych krętaczy), który od tej pory bierze go pod swoje skrzydła i uczy bezdusznych zasad efektywnego finalizowania interesów. Cohn zasłynął chociażby posłaniem na krzesło elektryczne szpiegowskiego małżeństwa Rosenbergów czy współpracą z senatorem Josephem McCarthym. Wydaje się „zabójcą” totalnym: jeśli nie pomogą mu pokrętnie interpretowane paragrafy, surowy wzrok i groźby, to sięga do podręcznego zestawu haków przygotowanych na każdego.

Cohn jest właściwie głównym bohaterem całej pierwszej godziny seansu. Oglądany w bezpiecznym oddaleniu od ekranu, jawi się jako postać równie makiaweliczna co cudaczna. Rzucane przez niego bon moty bywają tak absurdalne, że nie sposób się nie uśmiechnąć, a ekscentryczne nawyki na czele z wykonywaniem codziennie dwustu brzuszków czy nałogowym zbieraniem żabich figurek zdają się w minimalnym stopniu równoważyć jego bezwzględny charakter. Młody Trump wpatruje się w Cohna jak w święty obrazek: trochę ze strachem, ale głównie z podziwem.