DOI: https://doi.org/10.61269/CGIW2388
vol. XL, no. 3, 2024
„Na o–bi–ad!”: słuchanie warszawskiej trąbizupki, czyli kuchni ruchomej (1901–1904), jako sygnału oraz praktyki akustemologicznej ludowej społeczności Warszawy
Marta Michalska
ORCID: 0000-0002-5013-0538
Zakres stron: 54–67
Abstrakt:
„Na o–bi–ad!”: słuchanie warszawskiej trąbizupki, czyli kuchni ruchomej (1901–1904), jako sygnału oraz praktyki akustemologicznej ludowej społeczności Warszawy
Trąbizupka – warszawska ruchoma kuchnia polowa – była inicjatywą dobroczynną pierwszych lat XX wieku; objeżdżający Warszawę wóz miał sprzedawać zupę pożywną i tanią, zaś pojawianiu się kuchni towarzyszył właśnie sygnał trąbki. To specyficzne zjawisko dźwiękowe pojawiło się w fonosferze miasta na krótko – mieszkańcy i mieszkanki musieli nauczyć się je interpretować, jednak po paru latach działalność trąbizupki została zawieszona. Funkcjonowaniu trąbizupki (manifestującej się poprzez swoją soniczność – dosłownie, w dźwięku trąbki, i przenośnie, w samej nazwie) towarzyszył klasowy dyskurs wokół charytatywności – od zachwytów nad inicjatywą po uczucie wstydu warszawskich klas ludowych – jak „z pierwszej ręki” relacjonował pozytywistyczny „Przegląd Tygodniowy” – wywołane jedzeniem „na ulicy” ubogiego posiłku. Jednocześnie trąbizupka stała się elementem miejskiego folkloru, utrwalona w popularnych polkach na fortepian oraz jako dźwięk charakterystyczny dla Warszawy. Trąbizupka jako studium przypadku analizowane z pozycji historycznych badań nad dźwiękiem pozwala zadać pytania o dźwiękowy sygnał jako nośnik komunikatu oraz o akustemologię mieszkańców i mieszkanek miasta, szczególnie niższych klas społecznych, na przełomie XIX i XX wieku.
Słowa kluczowe: akustemologia, audiosfera, historia dźwiękowa, sound studies, Warszawa
Abstract:
"Luuunch Time!": Listening to Warsaw’s Trąbizupka, or a mobile field kitchen (1901–1904), as a Signal and Acoustemological Practice of Warsaw’s Folk Community
Trąbizupka – Warsaw’s mobile field kitchen – was a charitable initiative of the early years of the 20th century; a cart going around Warsaw sold nutritious and cheap soup, and its arrival was accompanied by the sound of a trumpet. This peculiar sound phenomenon existed in the city’s phonosphere for a short time – the residents had to learn to interpret it, but after a few years, trąbizupka’s activity was suspended. The functioning of trąbizupka (manifested through its sonicity – literally, in the sound of the trumpet, and figuratively, in the name itself) was coupled with a class discourse on charity – from admiration for the initiative to the feeling of shame of Warsaw’s folk classes, as reported "first-hand" by the positivist "Przegląd Tygodniowy" [Weekly Review], linked to eating a pauper’s meal "on the street". At the same time, trąbizupka became an element of urban folklore, preserved in popular polkas for piano and as a sound characteristic of Warsaw. Trąbizupka, as a case study analyzed from the position of historical sound studies, allows us to ask questions about the sound signal as a vehicle of communication and about the acoustemology of the city’s residents, especially of the lower social classes, at the turn of the 20th century.
Keywords: acoustemology, audiosphere, sound history, sound studies, Warsaw
5,00zł
