Zwiększenie intensywności

Wojciech Jachna jest trębaczem od urodzenia związanym z Bydgoszczą. Od lat aktywnie działa przede wszystkim na gruncie muzyki jazzowej. Na jego trąbkę można się natknąć w bardzo wielu miejscach: czyha ona na słuchaczy głównie w przeczesywanych przez artystę najróżniejszych odmianach jazzu – od jego najbardziej klasycznych odmian, aż po awangardowe eksploracje. I nawet jeśli wydaje ci się, że nie znasz człowieka, to z pewnością formacje, przez które się przewinął – między innymi Contemporary Noise Quintet, Innercity Ensemble, Jachna/Mazurkiewicz/Buhl, Jaząbu, Mordy, Sing Sing Penelope, Sundial – obiły się o uszy każdemu, kto w ostatnim ćwierćwieczu choćby pobieżnie spoglądał na polską alternatywę czy niszę wraz z jej przyległościami. A nie można przecież pominąć solowej aktywności Jachny oraz nadzwyczaj trafnych występów gościnnych w stylistykach wszelakich. Pod koniec poprzedniej dekady Jachna zainicjował działalność kolejnego składu, któremu postanowił liderować i który zasłużenie wyrasta na mocnego i niezwykle oryginalnego gracza jazzowej sceny. Najnowsza, tegoroczna płyta „Ad Astra”, jest trzecim wydawnictwem formacji Wojciech Jachna Squad – i to ona sprawiła, że przegląd dorobku tej grupy oraz szersze jej przybliżenie stało się palącą koniecznością.

„Elements” (2020)

Wojciech Jachna Squad nie pojawił się znikąd. Jego początków można szukać na płycie „The Right Moment” (Requiem Records, 2015) firmowanej przez skład Jachna/Cichocki/Urowski/Krawczyk. To ciekawe wydawnictwo – będące pokłosiem działalności na Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, według artystów inspirowane modern jazzem oraz muzyką filmową – przynosiło muzykę zbliżoną do tej, która później pojawiła się na „Elements”. Zauważalną różnicę stanowi jednak nieobecność w składzie gitary. Plany dźwiękowe układają się podobnie, a trąbka Jachny – co dla niego bardzo charakterystyczne – jest częścią zespołowej całości, nigdy zaś indywidualną prezentacją samego siebie w świetle oślepiających reflektorów. Jak przyznaje artysta:

Wolę kolektywne granie niż solistyczne popisywanie się, ale większość słuchaczy uważa, że skoro lider nazwał zespół swoim imieniem i nazwiskiem, to po temacie musi nastąpić pięciominutowa solówka, najlepiej w stylu Maynarda Fergusona, po której wszystkim oczywiście spadną peruki.

„Elements” (wyd. Audio Cave; jej nakładem ukazały się wszystkie płyty Squadu) stanowi właściwy początek historii nowego składu. Definicja zostaje wyłożona już na okładce z fotografią, której autorem jest Dariusz Bareya. Przedstawia ona lidera trzymającego trąbkę tak, jakby była ona również okularem. Optyka Jachny jednak na tej płycie nie dominuje; to raczej próba zogniskowania wielu dźwiękowych idei w jednym obiektywie według autorskiego porządku. W szeregach panował optymizm, na który zwrócił uwagę muzyk:

Płyta powstała bardzo szybko, był zapał – i z perspektywy czasu oceniam ją wspaniale. Jest niezwykle spójna i bardzo dojrzała. Dotyczy to zarówno muzyki, jak i kompozycji. Co prawda brzmienie nie powala, bo nagrywaliśmy w MCK-owym studiu bez pianina, za to na syntezatorach, ale miks i master Bocińskiego uratował całość.

Kolektywne granie spaja całą muzykę, a liderowanie ogranicza się do łączenia wszystkiego w jedną całość – zarówno muzyczną, jak i organizacyjną. „Elements” przyniosło nieco inne dźwięki niż dokonania, z którymi Jachna najsilniej był wtedy kojarzony. Jego alternatywne lub eksperymentalne oblicze znane z Contemporary Noise Quintet czy Jachna/Mazurkiewicz/Buhl nie wydaje się tu właściwie wyczuwalne. Trąbka lidera realizuje zdecydowanie odmienne zadania, choć prowadząc melodyjne tematy, jest w swej roli równie zdecydowana i pewna jak w przypadku bardziej zadziornych partii w innych składach. „Elements” ujmuje różnorodnością i jazzową elegancją. To muzyka grana z wielką gracją, ale pełna ambicji wykraczających poza przewidywalne, uładzone i miłe dla ucha standardy. Jej korzenie sięgają jazzu, ale zgrany zespół i twórcze wykorzystanie instrumentarium sprawia, że ujmowany tradycyjnie gatunek jest nieustannie poszerzany – hipnotyzując groovem („Porcupine”), przynosząc zapamiętywalne melodie („Elements”) i ciekawie operując brzmieniem, barwą oraz nastrojem (również utwór tytułowy – „Checkers II”, „Mystery”). Doskonałe efekty dają nienachalnie wykorzystana elektronika oraz kapitalne partie gitary. Zauważalna jest też równowaga pomiędzy żywiołem improwizacji a twardą ramą kompozycji. Jej twórca nadal darzy ją sporą sympatią:

Czarno-biała okładka z wyraźną przewagą czarnego. I tak też kojarzy mi się to mocne jazzowe granie. Bardzo ją lubię, choć płyta ukazała się w trudnym czasie, na początku cudownego okresu zwanego pandemią, co zdyskwalifikowało ją właściwie na samym starcie.

Czas jednak działa na jej korzyść. „Elements” w swojej wielości jest jednością i pięć lat po wydaniu nadal emanuje luzem oraz świeżością.

„Earth” (2022)

Wydana dwa lata później płyta „Earth” przynosi muzykę podobną do tej zawartej na debiucie. Nic dziwnego, firmował ją dokładnie ten sam skład. Jachna wspomina ten okres, jako bardzo twórczy:

Powstało wtedy bardzo dużo muzyki i bardzo dużo różnych kompozycji. Cztery gotowe utwory nie weszły na płytę, a te, które się na niej znalazły, z trudem zmieściły się na płycie winylowej. A i tak musiałem je trochę dociąć, bo były za długie. Materiału mieliśmy tyle, że przy okazji powstała epka z remiksami.

„Earth” wydaje się jednak bardziej przystępna, jakby wyraźniej otwarta i ukierunkowana na tradycję. I jest w tym bardzo konsekwentna – nie ma tutaj koniunkturalnych zagrywek w postaci studyjnych nakładek, syntetycznej rytmizacji czy basowych subów. To raczej twórcze czytanie klasyki jazzu niż wymyślanie koła od początku. Żywa gra doskonale znającego się zespołu oraz lepsza realizacja nagrań pozwalają wejść pomiędzy instrumenty, silniej odczuć zależności pomiędzy nimi („The Last White Rhino”). Czyste brzmienia, obficie tutaj wykorzystywane, zwracają na siebie uwagę niezwykłym, bijącym od nich ciepłem. Zwrócił na to uwagę również trębacz: „Płyta doskonale brzmi. Nagraliśmy ją w TONN Studio w Łodzi”. Obecność fortepianu wyraźnie uklasycznia cały materiał, dodając grupie brzmieniowej pełni, której nie udało się uzyskać na „Elements”. Zespół poszukuje w obrębie eksploatowanych dotychczas zagadnień, inaczej jednak podchodząc do wykorzystanych niegdyś metod. Przykładem niech będzie mocny groove z „The Last White Rhino” operujący rytmiką kompletnie inaczej niż najsilniej zrytmizowane fragmenty debiutu. Również operowanie barwą przybiera nieco inne formy, co jest silnie widoczne między innymi w otwierającym wydawnictwo utworze „Antonietta”. Mozaika znajdująca się na okładce współgra z różnorodnością materiału. Z dzisiejszej perspektywy widać jednak, że był to kres dotychczasowego układu personalnego. Formuła wykrystalizowana na „The Right Moment”, dopracowana na „Elements”, tutaj uzyskuje pełnię, niejako ją wyczerpując. Z całego wydawnictwa emanuje wyczuwalna niepewność o Ziemię jako miejsce dewastowane przez człowieka na wiele różnych sposobów. „Okoliczności jej wydania – jak przy debiucie – też były bardzo trudne. Płyta ukazała się w momencie ataku Rosji na Ukrainę. Wszyscy myśleliśmy wtedy o czymś innym” – dopowiada artysta.